Mamasoli jumaboyev



Download 12,91 Mb.
Pdf ko'rish
bet21/120
Sana31.12.2021
Hajmi12,91 Mb.
#220217
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   120
Bog'liq
bolalar adabiyoti va ifodali oqish (1)

gillarning  sevgani)  asari  ijtimoiy-siyosiy  va  axloqiy-ta’limiy
qarashlari  bayon  etilgani  bilan  xaraktårlidir.  Navoiy  unda  ijobiy
fazilatlarning  namoyon  bo‘lishida  avvalo  ulardagi  halollik  va
soddalik,  samimiylik  asosiy  omil  ekanligini  ta’kidlaydi  va  bu
måhnatga  muhabbatning  natijasi  sifatida  talqin  etiladi.
„Mahbub  ul-qulub“  uch  qismdan  iborat.  Kitobning  1-
qismi  „Halollik  ahvoli  va  af’oli  va  ahvolining  kayfiyatida“,
ya’ni  kishilarning  fe’l-atvori  va  gap-so‘zlarining  ahamiyati  ha-
qida  bo‘lib,  bunda  Navoiy  donishmand  va  murabbiy,  ulkan
madaniyat  arbobi  sifatida  ilm-fan,  san’at  va  adabiyotning  aha-
miyatini  targ‘ib  qiladi,  malakali,  iqtidorli  o‘qituvchilarni,  olim-
larni,  shoirlarni,  san’atkorlarni  maqtaydi,  ularni  hurmat  qi-
lishga  va  qadrlashga  chaqiradi.  O‘qish  ham,  o‘qitish  ham  og‘ir
va  mas’uliyatli  ish,  u  qunt,  havas  va  mehnat  talab  qiladi,  deb
uqtiradi  Navoiy.  Bu  o‘rinda  u  murabbiylarning  halol  xizmat-
larini alohida ta’kidlaydi:
  Haq  yo‘linda  kim  senga  bir  harf  o‘qutmish  ranj  ila,
  Aylamak  bo‘lmas  ado  oning  haqin  yuz  ganj  ila.
Kitobning  2- qismi,  asosan,  axloqiy  masalalarga  bag‘ish-
langan.  Bu  bobda  yaxshi  fazilat  va  yomon  xislatlar  tahlil
qilinadi.  Òo‘g‘rirog‘i,  insonda  bo‘lishi  kerak  bo‘lgan  odob-
axloq  haqida  gap  boradi.  Masalan,  qanoatni  olaylik.  Navoiy
qanoatli  odamlarni  sevadi,  ularga  havasi  keladi.  Kimki  qano-


77
atli  bo‘lsa,  unday  odamni  el  sevishini,  e’zozlashini  ta’kidlaydi.
Mutafakkir  qanoatni  bir  buloqqa — chashmaga  o‘xshatadi.
Negaki  buloq  suvini  qancha  olgan  bilan  qurimaydi,  u  bir
xazinadirki,  undagi  boylik  sochilgan  bilan  kamaymaydi.  U  bir
ekinzorki,  urug‘i  izzat  va  shavkat  hosilini  beradi.  U  bir
daraxtki,  unda  qaram  bo‘lmaslik  va  hurmat  mevasi  bordir.
Bu  bobda  sabr,  tavoze  haqida  ham  ko‘p  ibratli  gaplar  aytiladi.
„Òurli  foydali  maslahatlar  va  maqollar“  deb  nomlagan  3-
qismida  turli  tashbehlar  berilgan.  Bu  qismda  ko‘proq  o‘qish,
ilm  olish,  kasb-kor  egasi  bo‘lish  va  boshqa  masalalar  o‘rtaga
tashlanadi.
Alisher  Navoiy  o‘z  asarlarida  xalq  og‘zaki  ijodidan,  ay-
niqsa,  maqollardan  samarali  foydalanish  bilan  birga,  o‘zi
ham  ta’lim-tarbiyaviy  ahamiyatga  ega  bo‘lgan,  maqollarga  yaqin
bo‘lgan  bir  qancha  hikmatlar  yaratadi.  Masalan:
Vafosizda  hayo  yo‘q,  hayosizda  vafo  yo‘q.
Òilga  e’tiborsiz — elga  e’tiborsiz.
Oz-oz  o‘rganib  dono  bo‘lur,
Qatra-qatra  yig‘ilib  daryo  bo‘lur.
Bilmaganni  so‘rab  o‘rgangan — olim,
Orlanib  so‘ramagan  o‘ziga  zolim.
Shunday  qilib,  otashnafas  shoir  qariyb  olti  asr  davomida
o‘z  she’riyatining  båpayon  maydonida  yangi-yangi  avlodlarni
kutib  olarkan,  måhr-u  shafqatdan,  adolatdan,  do‘stlikdan  sa-
boq  bårib  kåldi.  Har  qaysi  asrda  ma’rifat  va  adolat  uchun  ku-
rashning  oldingi  saflarida  turib,  ikkiyuzlamalik  va  jaholatni,
loqaydlik  va  takabburlikni,  ig‘vogarlik  va  yolg‘onchilikni  fosh
qildi,  oliyjanob  inson  shaklini  jo‘shqin  misralarda  tasvirladi.
Navoiy  zamondoshlariga  juda  kårak,  håch  kim  aytol-
magan,  ammo  xalqqa  g‘oyat  zarur  katta  fikrlarni  aytgan  qud-
ratli  san’atkor  edi.  U  kåyingi  asrlar,  avlodlar  uchun  ham  aziz
va  mo‘tabar  bo‘lib  qoldi.  Navoiyning  buyukligi  shunda  ediki,
u  o‘z  davrini  kång  ko‘lamda,  to‘la  ifodalab  bårdi.  Qahramon-
lari  obrazida  ahamiyatini  aslo  yo‘qotmaydigan  chinakam  in-
soniy,  umumbashariy  xislatlarni  aks  ettirdi.
Shuni  ta’kidlash  lozimki,  håch  qaysi  davr  bizning  mus-
taqillik  davrimiz  kabi  ulug‘  shoirning  qadriga  yåtmagan  va
xalq  ommasiga  shunchalik  yaqinlashtirmagan  edi.


78
Ha,  bugun  Hazrat  Navoiy  har  bir  uyga  kirib  kåldi.  Uning
nuroniy  siymosi  bilan  birga  bizning  zåhnimizga  va  qalbimizga
bitmas-tuganmas  ruhiy  boylik  va  hayajon  abadiy  hamroh  bo‘-
lib  qoldi.  Odatda,  badiiy  adabiyot  orqali  xalq  o‘zini  taniydi,
tarixiy  ahvolini,  jamiyatda  tutgan  o‘rnini  tushunib  oladi.  O‘z-
båk  xalqi  ham  Navoiy  asarlarida  o‘zini  tanidi  va  qadimdan  båri
o‘z  kuchi,  iste’dodiga  komil  ishonch  bilan  qarab  kålganini
angladi.

Download 12,91 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   120




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish