Mamasoli jumaboyev

Nafas  fiziologiyasi.  Ma’lumki,  o‘pka  ikki  yapaloq  elastik
to‘qimadan  iborat  bo‘lib,  u  ko‘krak  qafasining  asosiy  qismini
qamrab  oladi.  O‘pkaning  yuqori  qismidagi  havo  yo‘li  kåkirdak
dåyiladi.  O‘pkaning  pastki  uchi  qorinning  pastki  qismini  gori-
zontal  holda  qamrab  olgan  diafragma  pardasigacha  boradi.
Nafas  mashqlari  turli  formada  bo‘lib,  ular  kontrol  mashq,
qorinni  tortish  mashqi,  sanash  mashqi,  musajja’  mashqi  va
shå’riy  mashqdan  iboratdir.
1. Kontrol  mashq — nafasning  diafragmal-aralash  usulda
to‘g‘ri  olinishini  nazorat  qilish  maqsadida  o‘tkaziladigan  mashq.
Uni  o‘tkazishda  tik  va  erkin  turib,  ikki  qo‘l  bilan  ikki  yåtimcha
(oxirgi)  qovurg‘ani  bosib,  ohista  chuqur  nafas  olinadi  va  yana
asta-såkin  nafas  chiqariladi.  Bunda  ko‘krak  qafasi  va  yålka
ko‘tarilmaydi.  Chuqur  nafas  yåtimcha  qovurg‘a  ustiga  qo‘yilgan
qo‘lni  ikki  yonga  ko‘taradi.  Mashq  yaxshi  o‘zlashtirilgunga
qadar  muntazam  davom  ettiriladi.

---

359
2.  Qorinni  tortish  mashqi — chuqur  nafas  olib,  o‘pka  havo
bilan  to‘ldirilgach,  nafasni  chiqarmay,  „ushlab“  turgan  holda,
qorinni  yuqoriga  tortish  mashqi.  Mashq  qorinni  tortib  turish
ko‘nikmasi  hosil  bo‘lgunga  qadar  davom  ettiriladi.
3.  Sanash  mashqi — diafragmal  usulda  nafas  olib,  erkin
turgan  holda,  erkin  ovoz  bilan  birdan  båshgacha  (1,  2,  3,  4,
5  dåb)  sanash  mashqi.  Birdan  båshgacha  sanalgach,  nafas
olinadi  va  mashq  yana  davom  ettiriladi.  Kåyin  sanoq  10  gacha,
15,  20,  25  largacha  oshirib  boriladi.  Mashq  davomida  ovoz  va
gavda erkinligi saqlanadi.
Nutq  a’zolarining  harakatiga