“mashinasozlik” fakulteti «Yer usti transport tizimlari» kafedrasi

Estokadalar deb yer yuzasi sathidan ma’lum masofada ko`tarib qurilgan yo`l 
qismiga aytiladi. Ular ko`proq shaharlardagi tezkor avtomagistrallar, temir yo`llar va 
metropolitenlar uchun quriladi.  
Suzib  yuruvchi  ko`priklar  suzuvchi  tayanch  po`kak  (panton)ga  ega  bo`ladi. 
Ular  keng  va  chuqur  daryolarga  qurilgan  doimiy  tayanchli  ko`priklarning 
kostruktsiyasi  qiyin  va  qimmat  bo`lganda  yoki  boshqa  sabablarga  ko`ra  maqsadga 
muvofiq    bo`lmaganda  o`rnatiladi.  Yo`ldagi  harakat  uncha  katta  bo`lmaganda  solli 
olib o`tishdan foydalaniladi. 
Piyodalar,  temir  yo`l  va  avtomobil  yo`llari  ko`priklari  bo`ladi.  Bir  qator 
hollarda  ko`priklar  avtomobil  va  temir  yo`l  transportlarini  uyg`unlashgan  holda 
o`tkazishga  quriladi.  Bunda  ikkala  transport  turlari  harakati  bir  yoki  har  xil  satxda 
ta’minlanadi, piyodalar uchun trotuarlar quriladi.  Ko`priklar ishlash sharoitiga ko`ra 

---

 
132 
suvdan yuqorida, ochiluvchi, suv ustida bo`lishi mumkin. Ko`priklar harakati ustidan, 
bunda qatnov qismi oraliq qurilma ustida joylashgan, harakati ostidan, bunda qatnov 
qismi oraliq qurilma ostida joylashgan, harakati o`rtadan, bunda qatnov qismi oraliq 
qurilma  balandligi  chegarasida  joylashgan  bo`ladi.  Ko`priklar  bir  va  ko`p  oraliq 
qurilmaliga  bo`linadi.  Bir  oraliq  qurilmali  ko`priklarda  tayanchlar  bo`lmaydi,  ko`p 
oraliq qurilmali ko`priklarda ular bir qancha bo`lishi mumkin.  Tayanchlar orasidagi 
masofalar  yig`indisi  ko`prik  oralig`i  deyiladi.  Ko`prik  qurilish  balandligi  deb  yo`l 
ustki yuzasidan oraliq qurilmaning eng pastki qismigacha bo`lgan masofaga aytiladi.    
 
 
 
64-rasm. Katta temirbeton ko`prik. 
 
Ko`priklar  tuzilishiga  ko`ra  balkali,  arkali,  ramali  va  osma  turlarga  bo`linadi. 
Ko`priklar  materialiga  ko`ra  temirbeton,  metall,  beton  va  yog`ochdan  bo`lishi 
mumkin.  Balki  ular  aralash  holatda  ham  ishlatilishi  mumkin.  Ko`prik  kengligi 
(gabariti) G harfi va ko`prik chegarasida qatnov qismi kengligini metrda bildiruvchi 
son  bilan  belgilanadi.  Ko`priklar  va  suv  o`tkazuvchi  quvurlarni  hisoblashda 
yuqoridan  tushadigan  yuklarni  transport  vositalari  g`ildirakli  yuklari  ko`rinishidagi 
N-30 va NK-80 yuklariga hisoblanadi.  
Avtomobil  yo`lini  suv  va  boshqa  tusiqlar  bilan  kesishishidagi  inshootlar 
kompleksiga  ko`prikli  o`tish  deyiladi.  Ko`prikli  o`tishga  ko`prik,  suv  bosmaydigan 
ko`tarmadan  tutashma  kiradi.  Ko`prikli  o`tish  suv  qo`yilishi  mumkin  bo`lgan  daryo 
vodiysi  bo`yicha  joylashtiriladi.  Ko`prikli  o`tish  joylarida  daryoning  uzani  va 

---

 
133 
qayirlari  bo`ladi.  Uzan  bu  daryoning  doimo  suv  oqadigan  qismi  hisoblanadi. 
Avtomobil  yo`llari  o`zaro  yoki  temir  yo`llar  bilan  kesishganda  yo`lo`tkazgichlar 
quriladi. Yo`lni ma’lum balandlikdan o`tkazish va uning ostidan o`tish yoki boshqa 
maqsadlar  uchun  oraliq  masofa  qoldirib  qurilgan  uzun  yo`lo`tkazgichlarga 
estakadalar deyiladi.