“mashinasozlik” fakulteti «Yer usti transport tizimlari» kafedrasi

59-rasm. Doimiy ko`prik 
Kema  qatnaydigan  daryolar  orqali  ko`prikli  o`tish  joylarida  doimiy 
ko`priklardan  tashqari  ba’zan  ikki  tavaqali  ko`priklar  quriladi,  kemalarni  o`tkazib 
yuborish  uchun  bu  ko`priklar  bo`yicha  harakat  davriy  ravishda  qisqa  vaqt  to`xtatib 
qo`yiladi. Ikki tavaqali ko`priklar ko`pincha daryolarning dengiz yoqasidagi quyilish 
uchastkalarida,  shaharlarda  quriladi,  bu  yerga  baland  dengiz  kemalari  kirishi 

---

 
127 
mumkin, shuningdek, bu yerda ko`prikdan shahar ko`chalariga tushish yo`llari qurish 
zarurati  bo`lganligidan  ba’zan  kemalar  yurish  sharoitlari  bo`yicha  ko`prikning 
balandligini ta’minlab bo`lmaydi. 
 
Suzadigan  (qalqima)  ko`priklari  bo`lgan  ko`prikli  o`tish  joylari  ochiq  suv 
oqimlari  orqali  yilning  ancha  ko`p  qismi  davomida  yo`l  bo`lib  xizmat  qiladi,  biroq 
kuzgi  va  bahorgi  shovush  (muz  ko`chishi)  vaqtlarida  va  muz  yupqa  bo`lgan  davrda 
yo`lda harakat to`xtab qolishi bilan xarakterlanadi. Muz transport vositalarining yurib 
o`tishi uchun xavfsiz qalinlikka yetganidan keyin muz ustidan o`tish yo`llari quriladi, 
ular  qish davrida  suzadigan ko`priklar  o`rnini  bosadi.  Kema  qatnaydigan daryolarda 
qalqima  ko`priklar  vaqt-vaqti  bilan  ishlamaydi  va  ko`prik  qismlari  kemalarni 
o`tkazish  uchun  chiqarib  qo`yiladigan  yilning  issiq  davrlarida  ham  ishlamaydi. 
qalqima  ko`priklar  sersuv  keng  daryolarni  kesib  o`tishda  quriladi,  bunda  yil  bo`yi 
to`xtovsiz  harakatni  ta’minlaydigan  doimiy  tayanchli  ko`priklar  qurish  yo`ldagi 
harakat intensivligi bo`yicha hali kerak bo`lmaydi. 
 
Ko`priklar  uzunligi  bo`yicha  uchta  guruhga  bo`linadi.  Odatda,  uzunligi  25  m 
gacha  ko`priklar  kichik  ko`priklar,  25  dan  100  m  gacha  bo`lganlari  o`rtacha 
ko`priklar, 100 m dan uzunlari katta ko`priklar deb ataladi. Uzunligi 100 m dan kam 
bo`lgan,  biroq  prolyotlari  30m  dan  ortiq  bo`lgan  ko`priklar  ham  katta    ko`priklar 
guruhiga kiradi. 
 
Ko`prikning  prolyotlari  (tayanch  oralari)  hamma  vaqt  bir  hil  qilib   
belgilanmaydi. Kema   qatnaydigan   daryolarda kemalarning yurishi turg`un bo`lgan 
hollarda  prolyotlarning  faqat  bir  qismi  kemalarni  o`tkazish  uchun  moslashtiriladi. 
qolgan  prolyotlar  ancha  kichik  qilib  qurilishi  mumkin.  Kichik  prolyotlarning  eng 
foydali uzunligi keraklicha iqtisodiy jihatdan asoslab tanlanadi. 
Katta  ko`priklar  va  ularga  kelish  yo`llarini  qurish  qiymati  yuqori  va  daryo  orqali 
o`tish  joyining  (kechuvning)  joylashuviga  juda  ham  bog`liq.  Shuning  uchun  ancha 
katta  doimiy  ochiq  suv  oqimlarini  kesib  o`tiladigan  joylar  butun  yo`lning  joydagi 
o`rnini belgilovchi punktlar bo`lib hisoblanadi. Daryodan o`tish joyining ancha katta 
uzunligida yo`lning o`q chizig`ini belgilash bunda ko`prik qurish va unga keladigan 
yo`llarni qurish uchun optimal joyni tanlashga bo`ysindiriladi. 

---

 
128