Kafedrasi husanov nishonboy abdusattorovich dilmurodova nilufar asatullayevna

 
 
Mustaqil ta’lim 
 
«Abu  Nasr  Forobiy  va  uning  buyuk  asarlari»  mavzusi  bo’yicha  monologik 
matn tuzish. 
 
 
 
 
 

---

142 
 
26-MAVZU. КАSBIM TARIXI 
 
 
Moliya tarixidan 
Moliya  fani  G‘arbda  XV–XVI  asr  o‘rtasida  paydo  bo‘lgan.  O‘rta  Osiyoda 
moliya  haqida  tushuncha  berilgan  asarni  ilk  marotaba  davlat  arbobi  va  shoir 
Zahiriddin Bobur (1483–1530) yaratgan.  
Uning  iqtisodga  oid  "Mubayyin"  asari  asosan  soliqqa  tortishning  asosiy 
me’yori va uning xususiyatlariga bag‘ishlangan. 
Moliya atamasi dastlab Bobur asarida qo‘llangan. Moliyaga oid yana bir asar – 
“Temur tuzuklari”dir. Ushbu kitobda Movarounnahr davlatida ish yuritish, g‘azna, 
maosh to‘lash masalalari, soliq, soliqqa tortish, yer solig‘i va boshqa masalalar aks 
ettirilgan.  
Moliya  haqida  qiziqarli  ma’lumotlarni  yana  Alisher  Navoiy,  Muqimiy, 
Zokirjon Furqat asarlarida uchratish mumkin.  
XX asrning 20-yillarida iqtisodiyot sohasida moliya muammosi markaziy o‘rin 
egallagan.  1921-yilda  O‘zbekiston  Respublikasida  birinchi  pul  islohoti  amalga 
oshirilib, o‘zining ilk budjeti shakllandi. Birinchi kredit muassasalari tashkil etildi. 
Jurnallarda moliyaga oid bir qator maqolalar chop etildi. 1922-yilda Y.I.Poslavskiy 
va  T.N.Cherdansev  tahriri  ostida  “O‘rta  Osiyo  iqtisodiy  hudud”  kitobi  yaratildi. 
1927-yilda  esa  X.  Xakimxo‘jayevning  “O‘zbekistonning  10  yil  ichida  moliya 
sohasidagi erishgan yutuqlari” nomli kitobi chop etildi. Shu davrdan boshlab UODU 
(SAGU)ning  iqtisod  fakultetida  moliya  fani  o‘quv  dasturiga  kiritildi,  (1931-yilda 
esa ushbu fakultet O‘rta Osiyo moliya-iqtisod instituti sifatida ajralib chiqdi).  
1931-40-yillarda  O‘rta  Osiyo  moliya-iqtisod  institutining  moliya  faniga  oid 
ilmiy to‘plamlari nashr etildi. 
Urush  yillarida  boshqa  mamlakatlardan  bir  qator  olimlarning  evakuatsiya 
qilinishi  moliya  sohasining  yanada  ravnaqiga  olib  keldi.  Ana  shunday  olimlarning 
tashabbusi bilan 1943-yilda aspirantura ochildi.  
1948-50-yillarda birinchi nomzodlik va doktorlik dissertatsiyalari yuzaga keldi. 
Hozirgi davrda moliya ilmi yangi bosqichlarga ko‘tarilmoqda.