Axborot kommunikatsion texnologiyalar

Filtrlovchi-yo‘llovchi 
–  yo‘llovchi,  ya’ni  kompyuter  tarmog‘ida 
ma’lumotlarni  manzilga  etkazuvchi  dasturlar paketi  yoki serverdagi dastur  bo‘lib, 
u kiradigan va chiqadigan paketlarni filtrlaydi. Paketlarni filtrlash, ya’ni ularni aniq 
to‘plamga  tegishliligini  tekshirish,  TCP\IP  sarlavxasidagi  ma’lumotlar  bo‘yicha 
amalga oshiriladi. 
Filtrlashni  aniq  host-kompyuter,  ya’ni  tarmoqdagi  fayl  va  kompyuter 
zaxiralariga  kirishni  amalga  oshiruvchi  kompyuter  yoki  port,  ya’ni  xabarlarni 
jo‘natish yoki qabul qilish maqsadida mijoz va server tomonidan ishlatiladigan va 
odatda  16  bitli  son  bilan  nomlanadigan  dastur  bilan  ulanishda  amalga  oshirish 
mumkin.  Masalan,  foydalanuvchiga  keraksiz  yoki  ishonchsiz  host-kompyuter  va 
tarmoqlar bilan ulanishni taqiqlash. 
Filtrlash  qoidalarini  ifodalash  qiyin  jarayon  bo‘lib,  ularni  testlash  vositalari 
mavjud emas. 
Birinchi  qoida  bo‘yicha,  Internetdan  keladigan  TCP  paketi  jo‘natuvchining 
porti  1023  dan  katta  bo‘lsa,  123.4.5.6  manzilli  qabul  qiluvchiga  23-portga 
o‘tkaziladi (23-port TELNET serveri bilan bog‘langan). 
Ikkinchi  qoida  ham  xuddi  shunday  bo‘lib,  faqatgina  25-port  SMTP  bilan 

---

126 
bog‘langan. 
Tarmoq  darajasidagi  shlyuzlar  ishonchli  mijozlardan  aniq  xizmatlarga 
so‘rovnomasini qabul qiladi va ushbu aloqaning qonuniyligini tekshirgandan so‘ng 
ularni  tashqi  host-kompyuter  bilan  ulaydi.  Shundan  so‘ng  shlyuz  ikkala  tomonga 
ham paketlarni filtrlamay jo‘natadi. 
Bundan  tashqari,  tarmoq  darajasida  shlyuzlar  bevosita  server-dallol 
vazifasini  bajaradi.  Ya’ni,  ichki  tarmoqdan  keladigan  IP  manzillar  o‘zgartirilib, 
tashqariga  faqatgina  bitta  IP  manzil  uzatiladi.  Natijada,  ichki  tarmoqni  tashqi 
tarmoq  bilan  to‘g‘ridan-to‘g‘ri  bog‘lamaydi  va  shu  yo‘l  bilan  ichki  tarmoqni 
himoyalash vazifasini o‘taydi.