Axborot kommunikatsion texnologiyalar

Qonuniy  himoyalash  vositalari  –  bu  davlat  tomonidan  ishlab  chiqilgan 
huquqiy  xujjatlar  sanaladi. Ular  bevosita axborotlardan  foydalanish, qayta  ishlash 
va  uzatishni  tartiblashtiradi  va  ushbu  qoidalarni  buzuvchilarning  mas’uliyatlarini 
aniqlab beradi. 
Mutaxassislarning  fikricha  ushbu  jinoyatlarni  75%  i  bevosita  korxonada 
ishlaydigan xodimlar tomonidan amalga oshiriladi. 
Sodir etiladigan jinoyatlarning tahlili quyidagi xulosalarni beradi: 
•  ko‘pgina  hisoblash  tarmoqlarida  foydalanuvchi  istalgan  ishchi  o‘rindan 
tarmoqqa ulanib faoliyat ko‘rsatishi mumkin. Natijada jinoyatchi bajargan ishlarni 
qaysi kompyuterdan amalga oshirilganini aniqlash qiyin bo‘ladi. 
• o‘g‘irlash natijasida hech nima  yo‘qolmaydi, shu bois ko‘pincha jinoiy ish 
yuritilmaydi; 
• ma’lumotlarga nisbatan mulkchilik xususiyati yo‘qligi; 
•  ma’lumotlarni  qayta  ishlash  jarayonida  yo‘l  qo‘yilgan  xatolik  o‘z  vaqtida 
kuzatilmaydi  va  tuzatilmaydi,  natijada  kelgusida  sodir  bo‘ladigan  xatolarning 
oldini olib bo‘lmaydi; 

---

119 
• sodir etiladigan kompyuter jinoyatlari o‘z vaqtida e’lon qilinmaydi, buning 
sababi  hisoblash  tarmoqlarida  kamchiliklar  mavjudligini  boshqa  hodimlardan 
yashirish hisoblanadi. 
Ushbu  kamchiliklarni  bartaraf  qilishda  va  kompyuter  jinoyatlarini 
kamaytirishda quyidagi chora-tadbirlarni o‘tkazish kerak bo‘ladi: 
• personal mas’uliyatini oshirish; 
• ishga qabul qilinadigan xodimlarni tekshiruvdan o‘tkazish; 
• muhim vazifani bajaruvchi xodimlarni almashtirib turish; 
• parol va foydalanuvchilarni qayd qilishni yaxshi yo‘lga qo‘yish; 
• ma’lumotlarga egalik qilishni cheklash; 
• ma’lumotlarni shifrlash. 
Hozirgi  globallashuv  davrida  axborot-kommunikatsiya  texnologiyalarining 
rivojlanishi  oqibatida  axborotni  himoyalashning  ko‘plab  dasturiy,  dasturiy-texnik 
va  texnik  vositalari  ishlab  chiqilgan  bo‘lib,  ularning  aksaryati  haqida  keyingi 
paragraflarda batafsil ma’lumotlar keltirilgan.