Kartografiya va geovizuallashtirish

Proektsiyalash.  Hozirgi  kunda  tasvirni  ekranda  yoki  kuzatuvchini  o‗rab 
olgan (qisman) devorga proektsiyalash tizimi rivojlanib bormoqda.  
6.1-rasm.Boshga o‗rnatiladigan shlem 

---

 
 
110 
6.2-rasm.CAVE  tizimida o‗rab olingan proektsiyalash qurilmasi  (chapda), 
virt ual ish  stolidagi  proektsiyalash qurilmasi (o‗ngda) 
 
Bunga  misol  sifatida  CAVE  tizimini  keltirishimiz  mumkin.  CAVE  tizimi 
3m
3
  bo‗lib,  uch  tomondagi  devorga  va  to‗rtinchi  proektor  polga  yo‗naltirilgan 
shaklda bo‗ladi (6.2-rasm). 
CAVE  tizimi  atrofning  o‗ralgan  stereoskopik  proektorli  tasvirini  berib, 
foydalanuvchiga  haqiqatdan  virtual  olamda  o‗zini  his  qilish  imkoniyatini  beradi. 
Maxsus ko‗zoynak yordamida chap va o‗ng ko‗zga tez o‗zgarishlar bilan joyning 
stereoskopik  ko‗rinishi  hosil  qilinadi.  Bosh  yo‗nalishining  o‗zgarishi  esa  maxsus  
uskuna  yordamida nazorat qilinadi. Boshga o‗rnatilgan shlemdan farqli ravishda 
foydalanuvchi  bosh  holatini  o‗zgartirganida  tasvirning  yangilanishi  talab 
qilinmaydi.  Foydalanuvchi  faqatgina  proektsiyalangan  fazoda  yo‗nalishlarni 
o‗zgartiradi.  Foydalanuvchi  proektsiyalangan  muhit  doirasida  yo‗nalishini 
o‗zgartirganida  ko‗rinish  biroz  moslashtirilishi  talab  qilinadi.  Shuning  uchun 
tasvirlar o‗zgarish tezligi yuqori darajada bo‗lishi shart emas. 
Bundan tashqari, CAVE tizimiga o‗xshaydigan, ammo undan ko‗ra kamroq 
effekt  hosil  qiladigan  proektsiyalash  tizimlari  ham  mavjud.  Shaxsiy 
kompyuterning  monitori  katta  tsilindr  shaklidagi  proektsiya  bilan  almashtiriladi 
(sahnaviy  VR).  Dasturdan  foydalanuvchi  proektsiyalangan  olamning  ichida 
bo‗lmasada,  katta  ko‗rish  qamrovi  tufayli  ko‗rinish  ancha  yaxshilanadi.  Ushbu 
jarayon  uchun  samarali  stereoskopik  tasvirga  ega  bo‗lish  uchun  sekundiga  2x30 
kadrlarning yangilanishi talab qilinadi. Bu esa maxsus yaratilgan grafik qurilmalar 
orqaligina amalga oshirilishi mumkin. Faqat bitta katta proektsion ekran orqali 3D 
taassurot saqlanib qolinadi, lekin atrofni o‗rab oladigan proektsiya hosil bo‗lmaydi. 

---

 
 
111 
Shunday bo‗lsa-da, katta guruhlarga taqdimot sifatida ko‗rsatish uchun mos kelishi 
mumkin. 
Virtual  ish  stoli  yangi  qurilma  bo‗lib,  unda  stolning  ustida  tasvir  hosil 
qilinadi: 3D tasvir stolning ustida yoki bo‗lmasa uning ichida ham hosil qilinishi 
mumkin  (6.2-rasm,  o‗ngda).  Foydalanuvchi  uchun  effekt  hosil  qilinmasa-da, 
obyektning yuqoridan ko‗rinishi hosil qilinadi.