Zamonaviy fan va talim tarbiya: muammo, yechim, natija


g‘ulomini chaqirtirdi” gapida “xunibiyron bo‘lmoq”



Download 5,56 Mb.
Pdf ko'rish
bet211/211
Sana31.12.2021
Hajmi5,56 Mb.
#213903
1   ...   203   204   205   206   207   208   209   210   211
Bog'liq
Туплам 27.10

, g‘ulomini chaqirtirdi” gapida xunibiyron bo‘lmoq iborasi  uchraydi. 
Albatta  bu  iboraning  ma’nosini  o‘quvchilar  tushuna  olmaydilar.  Sababi  “xunibiyron  bo‘lmoq”  iborasi 
behad norozi bo‘lmoq, nihoyatda tutaqib gapirmoq” ma’nolarini anglatib, nutqda asosan “jig‘ibiyron(i) 
chiqdi varianti ko‘p ishlatiladi. Bu o‘rinda o‘qituvchi iboralarning ma’nolarini izohlash va ularning leksik 
muqobillarini ta’kidlash lozim. 
 
O‘quvchilar lug‘atiga aniqlik kiritish Bu o‘z ichiga quyidagilarni oladi: 
 
O‘quvchi puxta o‘zlashtirmagan so‘z va iboralarning ma’nosini to‘liq o‘zlashtirishi, ya’ni shu 
so‘z va iboralarni matnga kiritish, ma’nosi yaqin so‘zlarga aniqlik kiritish; 
 
So‘z va iboralarning kinoyali ma’nosini, ko‘p ma’noli so‘zlarni o‘zlashtirish; 
 
So‘zlarning sinonimlarini, sinonim so‘zlarning ma’no ottenkalarini o‘zlashtirish; 
 
Iboralarning ma’nosini o‘zlashtirish. 
Shu  o‘rinda  iboralarni  boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilari  tomonidan  chuqur  va  mukammal 
o‘zlashtirishini  ta’minlash  uchun  kommunikativ  ahamiyatga  ega  bo‘lgan  mashqlar  tizimini  tuzish 
maqsadga muvofiqdir. 


 
297 
 
Tajribalar shuni ko‘rsatmoqdaki, maktab o‘quvchilariga iboralarni o‘qitish ularni qiyosiy aspektda 
o‘rganishga asoslangan mashqlar tizim asosida olib borilsa kutilgan maqsadga erishish mumkin. 
Iboralar qiyoslab o‘rganilganda, o‘quvchilar qiyoslanayotgan iboralarnig ma’no, tarkib, grammatik 
va uslubiy xususiyatlarining o‘xshash yoki farqli tomonlarini taqqoslash imkoniyatiga ega bo‘ladilar.  Bu 
esa ularni mustahkam va ongli ravishda o‘zlashtirishiga yordam beradi. 
Taklif qilinayotgan mashqlar tizimini qo‘llash jarayonida o‘zbek tilining hamma iboralari ham leksik 
muqobiliga ega emasligini hisobga olish kerak. Mashqlar tizimi esa quyidagilardan iborat: 
 
Iboralarni muqobil so‘zlar yordamida o‘rganishga asoslangan mashqlar. 
 
Matndan iboralarni izlab toping. 
 
Iboralarning ma’nosini tushuntirib bering. 
 
Ibora qanday komponentlardan tuzilganligini ayting. 
 
Iboralarning leksik muqobilini ayting yoki lug‘atdan toping. 
 
Ularning o‘xshash va farqli tomonilarini aniqlang. 
 
Ibora ishtirokida gap tuzing. 
 
Iboralarni anologlar vositasida o‘rganishga asoslangan mashqlar. 
 
Matn (gap)dagi iboralarni toping. 
 
Iboralarning ma’nosini izohlang. 
 
Qanday komponentdan tuzilganligini ayting. 
 
Iboralarning qanday so‘z bilan almashtirib qo‘llanishi mumkinligini ayting. 
 
Ularning o‘xshash va farqli tomonilarini tushuntirib bering. 
 
Iboralarni izohlar vositasida o‘rganishga asoslangan mashqlar. 
 
Iboralarning mazmunini tushuntirib bering. 
 
Iboralarni tashkil qilgan so‘zlar qaysi ma’noda ishlatilganligini ayting. 
 
Ibora ishtirokida gap tuzing. 
 
Iboralarning sinonimlaridan foydalanib o‘rganishga asoslangan mashqlar. 
 
Matndagi iboralarni ko‘chirib yozing. 
 
Iboraning ma’nosini aniqlang. 
 
Iboraning sinonimlarini lug‘atdan izlab toping. 
 
Sinonimlarning komponentlarini qiyoslang va ularning o‘xshash va farqli tomonlarini ayting. 
 
Iboralarni ularning antonimlaridan foydalanib o‘rganishga asoslangan mashqlar. 
1. Matnda uchragan iboralarni ko‘chirib yozing. 
2. Iboraning ma’nosini aniqlang. 
3. Iboraga antonimlar tanlang. 
4. Iborani tashkil qiluvchi so‘zlarning qaysi ma’noda ishlatilganligini ayting. 
5. Berilgan iboraning leksik muqobilini toping. 
6. Antonimlar ishtirokida gaplar tuzing. 
 
Iboralarni grammatik bog‘lanmalarda bajargan vazifalarini qiyoslashga asoslangan mashqlar. 
1. Gapdagi iborani toping. 
2. Gapdagi iborani muqobil so‘z bilan almashtiring. 
3. Iboraning gapdagi sintaktik vazifasini aniqlang, 
4. Ibora bilan almashtirilgan so‘zning sintaktik vazifasini aniqlang. 
Yuqoridagi mashqlardan foydalanilganda o‘quvchilar iboralarning leksik-semantik va grammatik 
tarkibini tushunishi bilan bir qatorda ularning obrazliligini ham aniqlab oladilar. 
 
Lug‘at  boyligini  faollashtirish,  ya’ni  o‘quvchilar  ma’nosini  tushunadigan  ,  ammo  o‘z  nutq 
faoliyatida  ishlatmaydigan  nofaol  lug‘atidagi  so‘z  va  iboralarni  faol  lug‘atiga  o‘tkazish.  Buning  uchun 
o‘quvchilarga o‘rgangan iboralari ishtirokida gaplar tuzdiriladi, ular o‘rgangan iboralarini qayta hikoyalash, 
suhbat, bayon va inshoda ishlatadi. 
IV.  Adabiy  tilda  ishlatilmaydigan  so‘zlarni  va  iboralarni  o‘quvchilarning  faol  lug‘atidan  nofaol 
lug‘atiga o‘tkazish. Bularga ayrim badiiy asar va so‘zlashuv tilida qo‘llanadigan mahalliy sheva va ijtimoiy 
guruhga  oid  so‘zlar  kiradi.  Adabiy  til  me’yori  degan  tushunchani  o‘zlashtirgach,  o‘quvchilar  yuqorida 
izohlangan  so‘zlar o‘rniga adabiy  tildagi so‘zlardan foydalana boshlaydilar. Adabiy  tilga  oid malakalari 
mustahkamlangan  sayin  sheva,  jargon  so‘zlar,  so‘zlashuv  tilida  ishlatiladigan  sodda  so‘z  va  iboralar 
o‘quvchilarning lug‘atidan chiqib ketaveradi. 
 
 

Download 5,56 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   203   204   205   206   207   208   209   210   211




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish