Маъруза №15 Маруза режаси

15.5. Расм. Паракли (а) ва ҳажмий (б) насослар характеристикалари 
Ишчи характеристика — қисми насоснинг характеристикаси бўлиб 
унинг ишлаш қобилятининг чегарасини аниқлайди. Характеристиканинг ишчи 
қисмига мумкин бўлган ФИК ни камайишини 2—3% максимал қийматда 
аниқлайди. 
Насос характеристикаси шакли ва кўриниши насосдаги оқибўтказишдаги 
тузилиш 
қисми, 
кнематик 
параметрларининг 
нисбатлари, 
суюқлик 
қовушқоқлигига боғлиқ бўлади.
Умумий ҳолда, напор характеристикаси ўзгариши графиги H=f
1
(Q), сарф 
ошиши ва камайиши натижасида напорни ўзгариши ҳақидаги малумотни 
кўрсатади. 

н
=f
3
(
Q
) эгри чизиқ эса, насоснинг ишлаш режимидаги максимал 
ҳолатини ифодалайди. 
Тизимнинг характеристикси деб напор Н
c
билан сарф Q орасидаги график 
боғланишига айтилади.
Насос тизими ва насос характеристикалари графиклари кесишган нуқта 
тизимининг ишчи қобулятини ёки ҳолатини беради, (15.6.расмда), бу нуқта 
ишчи нуқта деб аталади.  
H,N,ŋ 
ŋ
ном 
ŋ
оп
ŋ
 
N,ŋ,Q 
ŋ
 
0
 
0
 
ŋ=const
 
P
 
N
 
Q
 
Q
T 
H
B 
N
B 
H
B
доп 
H
B
ном 
ŋ=const
 
N
опт 
N
ном 
Н
опт 
Н
изм 
Н
макс 
Q
Hмакс 
N
 
H
 
Q
 
H
B 

---

H
, R
Q
H 

H 

R
1
R
2
H
H
C
H
, R
Q
R
1
R
2
H
H
, R
Q
R
1
R
2
H
q
=
q
1
+
q
2
q
1
q
2
H
c
Q
1
Q
2
Q
=
Q
1
+
Q
2
R
Q
=
Q
1
+
Q
2
Q
1
Q
2
H 

с
т 
1

H 

с
т 
2

а) б) в) 
15.6. расм. Насос ва тизим, характеристикалари графиги, кетма-кет: (а) 
ва параллел: (б) горизонтал участкада ва икки параллел участка, билан турли 
белгилар жойлашган қисимлар (в). 
Бутун тизимни турғун ишчи режимини аниқловчи битта ишчи нуқта бўлиб, 
у насосни характеристикаси ва тизим туғрисида маълумот беради. Насосни 
ишлатиш даври мобайнида тизимдаги сарф ўзгариши мумкин.
Бу ҳолатда напор ўзгариши ва унга боғлиқ равишда ишчи нуқта ҳолати ҳам 
ўзгараши мумкин. Ҳарқандай ишчи нуқта ҳолати насос характеристикаси 
шакли ва тизим ҳолати орқали олинади. Асос қурилмаларида олинаётган сарф 
ва напорни ўзгариши орқали насос қурилмаси иши бошқарилади; бу ҳолда N 
ва 

. параметрлар ҳам ўзгаради.
Бошқаришда насос тизими ёки унинг бирор қисмига ўзгартириш киритиш 
билан амалга оширилади. Умумий ҳолда графикда ордината ўқида статик H
ст
ва динамик, тезликнинг барча гидравлик қаршиликларига тенг бўлган 
напорлар йиғиндиси, бу ишқаланишда, йўқалган напорни билдиради.
Қувур тизими бир қанча қисимлардан ташкил топган бўлиб, узунлиги, 
диаметри қувурлар жойлашуви баланд-пастлиги, параллел ва кетма-кет 
уланишлардан иборат бўлади.
Қисимлар кетма-кет уланганда тизим характеристикаси, берилган сарфда 
қаршиликлар йиғиндисини беради. юқоридаги (15.6 -расм) да, тизимда насос 
иши иккита кетма-кет уланган қувур тизимидаги қисимларда статик напор H
ст
ва гидравлик қаршиликлар R
1
ва R
2  
ларни ҳисобга олган ҳолда берилган: 
2
1
R
R
H
H
ст
c



(15.2)