Ma’ruzachi: Sunnatov. N. B. Ma’ruza: №. 6-mavzu. Falsafaning metod, konun va kategoriyalari Reja

 Sistema,  struktura  va  element.Borliqdagi  narsa  va  hodisalar  sistema,  struktura  va 

element aloqadorligiga ham ega bo‘ladi. CHunki ular ma’lum sistemalar tarzida mavjud bo‘lib, 

o‘z tuzilishi va tarkibiga ko‘ra esa muayyan strukturaga ega hamda qator elementlardan tashkil 

topgan bo‘ladi. 

Sistema — bu borliqdagi o‘zaro bog‘liq, muayyan tartibdagi bir-biriga ta’sir va aks ta’sir 

qilib turuvchi narsalar, hodisalar va jarayonlarning qonuniyatli birligidir. 

Struktura  esa  shu  sistemani  tashkil  etgan  narsalar,  hodisalar  va  jarayonlarning  tartibi, 

tuzilishi,  tarkibi,  joylashishi  va  ifodalanishidir.  Struktura  har  bir  narsa  yoki  hodisaning,  har  bir 

sistemaning ajralmas tub xususiyati bo‘lib, u muayyan elementlardan tashkil topadi. 

Element sistema strukturasini tashkil kilgan, nisbiy mustaqillikka ega bo‘lgan tuzilmadir. 

Har bir sistema o‘z strukturasiga ko‘ra bir qancha o‘zaro chambarchas bog‘liq va aloqadorlikda 

bo‘lgan elementlardan iborat bo‘ladi. 

Sistema,  struktura  va  element  kategoriyalari  narsa  va  hodisalarga  xos  bo‘lgan  ana  shu 

moddiy sistemalar, strukturalar va elementlarning aqliy in’ikoslaridir. 

Odatda,  har  bir  sistema,  o‘zining  tuzilishiga  ko‘ra  alohida  sistemachalarga  ajralishi, 

nisbiy mustaqil elementlarga bo‘linishi, ularning o‘zaro uzviy bog‘liqligi, bir butunlikni tashkil 

etishi  kabi  xususiyatlarga  egadir.  Bunda  sistemalar  ierarxiyasi  shundaki,  doimo  bir  qancha 

sistemachalar birikib, yangi, hajm jihatidan kengroq sistemani hosil qila boradi. Bu holat yanada 

yuqorilashib borib, natijada, bir-biriga kiruvchi,  bir-biri bilan bog‘liq, biriga nisbatan ikkinchisi 

kengroq bo‘lib boradigan sistemalarning oliy birligi — bir butun borliqni qaror toptiradi.