O`zbeкistоn rеspubliкаsi оliy vа o`rtа mахsus tа`lim vаzirligi

Bloklar  kallagini  asosiy  nosozliklari:  blok  tsilindrlar  bilan  tutashgan  sirtidagi,  sovutish 
kopylaklaridagi tirqishlar, blok tsilindrlar bilan tutashgan sirtlardagi tob tashlash (koroblensh), klapan-
larni yo`naltiruvchi vtulkalari o`rnida yoyilish, klapanlar sedlosi faskalaridagi yoyilish a chuqurchalar, 
klapanlar uyasida klapanlar uyasini bo`shab qolishi. 
 
Blok  bilan  tutashgan  kallak  sirtidagi  150  mm  dan  ko‘p  bo`lmagan  darzlar  payvandlanadi. 
payvandlashdan oldin alyuminiy qorishmasidan tayyorlangan bloklar kallagida darzlarni ikki uchidan 
4  mm  li  teshik  parmalanadi  va  uni  uzunligi  bo`yicha  3  mm  chuqurlikda  90
0
  burchak  ostida  ariqcha 
yo`niladi. So`ngra bloklar kallagini elektro‘echda 200 
0
S gacha qizdiriladi va metali cho`tka yordami-
da chok tozalangandan keyin maxsus elektrod bilan teskari qutbli doimiy tok  yordamida to`g`ri chok 
bilan yoriqlik payvandlanadi. 
 
Gazli  payvandlashda  №4  uchlili  gorelka  va  6  mm  diametrga  ega  bo`lgan  AL  4  markali  sim 
hamda AF-4A  flyusi ishlatiladi. payvandlagandan so`ng chok flyus qoldiqlaridan tozalanadi va avval 
10 foizli azot kislotasi bilan, keyin qaynoq suv bilan yuviladi. Bundan keyin chok jilvir aylanasi bilan 
asosiy metall bilan bir xil bo`lguncha tozalanadi. 
 
TSilindrlar  kallagi  suv  kopylaklaridagi  150  mm  gacha  bo`lgan  yoriqliklar  e‘oksid  pasta 
yordamida  payvandlanadi.  Dastlab  yoriqlik  payvandlashga  tayyorlashdagidek  ariqcha  yo`niladi, 
atseton  bilan  moysizlantiriladi  va  ikki  qatlam  alyuminiy  kukuni  aralashtirilgan  e‘oksid  smolasi  surti-
ladi va 18-20 
0
S haroratda 48 soat ushlab turiladi. 
 
Blok tsilindrlar bilan birikadigan kallak sirti tob tashlaganda jilvir yoki freza yordamida tekis-
lanadi.  TSilindrlar  kallagi  ishlov  berilganidan  so`ng  nazorat  plitasida  tekshiriladi.  TSilindrlar  kallagi 
va plita orasidan 0,15 mm qalinlikdagi shchup o`tmasligi lozim. 
 
Klapanlarni yo`naltirish vtulkasi teshigi yeyilganda, ular almashtiriladi. YAngi vtulkalar teshigi 
nominal yoki ta`mir o`lchoviga razvyortka qilinadi. Yo`naltiruvchi vtulkalarni chiqarib olish va press-
lash uchun opravka va gidravlik press qo`llaniladi. 
Klapanlar  o`tirg`ichi  faskasidagi  yeyilish  va  rakovinalarni  pritirkalash  va  jilvirlash  bilan 
bartaraf qilinadi.  
pritirka ‗nev-matik drel yordamida amalga oshiriladi. 
 
Klapanlarni pritirka qilish uchun pritirkalovchi pasta (155 M20 yoki M12 ok elektrokoruid ku-
kuni, 15 g M40 bor karbid iva M10 G
2
 yoki M10 V
2
 motor moyi) yoki pasta GOI ishlatiladi. pritirka 
qilingan klapan va o`tirg`ich faskasida butun aylana uzunligi bo`ylab tekis 1…1,5 mm li loyqa koprin-
ishida (matoviy) belboq bo`lishi lozim.  
 
pritirka sifatini klapan ustida ortiqcha bosim hosil qiladigan asbob yordamida tekshiriladi. Kla-
pan ustida hosil qilingan 0,07 MPa bosim 1 minut davomida o`zgarmasligi lozim. 
 
pritirka sifatini dizel yonilg`isi yordamida ham tekshirish mumkin. Bunda klapan tarelkasi toza-
lab artiladi va unga bo`r surtiladi va tsilindrlar kallagi og`darilib klapanli mexanizmga dizel yonilg`isi 
qo`yiladi va bir muddat ushlab turiladi. So`ngra kallag ag`darilib klapan usti tekshiriladi. Klapanning 
ustki qismi namlanmagan bo`lsa yaxshi pritirka qilingan bo`ladi. 
 

---

 
31