T. Qudratov N. Fayziyeva

15.2.Mahsulot ishlab chiqarish xarajatlari hajmini tahlil  
qilish uslubi 
Ishlab chiqarish xarajatlari hajmi o’zgarishini tahlilini solishtirish, farqlash, qayta 
hisoblash, zanjirli bog’lanish,indeks  kabi usullardan foydalanib amalga oshirish 
mumkin. Biz bu yerda indeks usulidan foydalandik. 
Hisobot yilidagi xarajatlar summasini bazis yilidagi xarajatlar summasiga 
solishtirib,uning umumiy o’zgarishi aniqlanadi Buning uchun ishlab chiqarish 
xarajatlari indeksidan foydalandik: 
 
Bunda,
mos holda hisobot va bazis yillarida  ishlab chiqarilgan mahsulot 
miqdori 
  
hisobot yilida ishlab chiqarilgan   bir birlik  mahsulot tannarxi; 
 bazis yilida ishlab chiqarilgan   bir birlik  mahsulot tannarxi; 
hisobot yilida ishlab chiqarilgan  tayyor mahsulot uchun sarf bo’lgan ishlab 
chiqarish xarajatlari summasi; 
bazis yilida ishlab chiqarilgan mahsulot uchun sarf bo’lgan ishlab chiqarish 
xarajatlari summasi. 
Ushbu formuladan ko’rinib turibdiki, ishlab chiqarish xarajatlari hajmining 
o’zgarishi  bevosita quyidagi ikki omil hisobiga yuzaga keladi: 
1.Ishlab chiqarilgan mahsulot miqdorining o’zgarishi hisobiga; 
2.Mahsulot bir birligi tannarxining o’zgarishi hisobiga. 
Ushbu omillarning ishlab chiqarish xarajatlari hajmining o’zgarishiga ta’sirini 
aniqlash uchun quyidagi ikki umumiy indeksdan foydalanish zarur: 
Mahsulot fizik miqdori umumiy indeksi: