|
4.2. rasm. Ustunlarni sxematik ko‘rinishi
Bitta tomoni qistirilgan konstruksiyalarda (4.2. b rasm) egiluvchan-lik
r
l
2
(4.4)
tomonlari qisilgan ustunlarda (4.2. v rasm) bir tomoni (pastki tomoni)
qimirlamay turadi, boshqa (yuqori tomoni) ko‘ndalangiga suriladi,
r
l
5
,
0
(4.5)
mahalliy barqarorlikni yo‘qotishdan ko‘chish uchun ustunni devorlarini
qattiqlikni ko‘ndalang qobirg’asiga mahkamlab qo‘yiladi.
φ koeffisent miqdori SNiP ga muvofiq λ element egiluvchanligiga bog’liq
holda, R=0,9B
t
hisobli qarshilik miqdoriga bog’liq bo‘ladi.
Ko‘pincha siqilgan elementlarda kuchlanishni o‘zgartirilgan formula bilan
tekshiradilar
р
cж
A
N
(4.6)
bunda Aφ o‘zgartirishni siqilgan elementni keltirilgan maydoni deb ataydilar.
N kuchni berilgan miqdoriga siqilgan elementni kesimini tanlash qiyinligi yo‘l
qo‘yiladigan kuchlanishdan iborat bo‘lib, φ koyeffitsentni funksiyasi bo‘lib
hisoblanadi, ohirgisi ham tanlanmagan ko‘ndalang kesimiga bog’liq bo‘ladi.
Ustunlarni ko‘ndalang kesimini tanlash uchun ketma-ket yaqinlashish usulidan
foydalaniladi. Dastlab konstruksiyani turiga bog’liq holda φ
1
= 0,5-0,8 koyeffitsent
olinadi. O’rtacha miqdorni φ
1
=0,65 qilib olish mumkin. Berilgan koeffitsiyent
bo‘yicha (4.1) formuladan foydalanib elementni ko‘ndalang kesimini talab qilingan
maydoni aniqlanadi. Keyin kesimni loyihalanadi, uni A
2
belgilab undan eng kam
inersiya J
min
momentini topamiz. Inersiyani eng kam radiusi r
min
eng katta
egiluvchanlik λ
max
=L/r va φ
2
koeffitsiyent, λ
max
miqdorga muvofiq keladi.
Loyihalangan kesimidagi σ=N/(A
2
φ
2
), qaysiki [σ]
p
ga yaqin bo‘lishi lozim. σ [σ]
p
dan og’ishga 5% yo‘l qo‘yiladi. Aks holda ko‘ndalang kesim o‘lchami elementlari
tilab qilinadigan yo‘nalishda o‘zgartiradi. Odatda ikkinchi yoki uchinchi bosqichda
kesimni tanlash natijalari qoniqarli bo‘ladi.
Ekssentirik yuklangan ustunlarni mustahkamligi va barqarorligi.
Agarda kuch elementga ekssentrik yondashgan bo‘lsa, barqarorlikni uch marta
tekshirish kerak.
Birinchidan mustahkamlikka M dan va N dan (4.7) formula bo‘yicha
tekshiriladi:
р
A
N
W
M
,
(4.7)
ikkinchidan, odatda kesimni eng katta bikrligi yo‘nalish bilan mos tushadigan
M harakatni yuzada N kuchdan barqarorlikni tekshiriladi.
O’zakni barqarorligi qo‘nimsizlik chegarasiga bog’lik. Ularning ko‘payishi
bilan barqarorlik koeffisienti φ pasayadi. Ushbu holat shartli egiluvchanlik
koeffisent bilan hisobga olinadi:
E
R
(4.8)
σ
t
po‘latni oshishi bilan R qarshilik o‘sadi, λ¯ demak φ koeffisent φ
m
koeffitsent
bilan almashtiriladi:
р
m
A
N
(4.9)
yaxlit kesimlar uchun, o‘qi moddiy, ya’ni kesishuvchi kesim, φ koeffisent λ¯
va mη miqdoriga bog’liq holda aniqlanadi.
Nisbiy ekssentrist
A
N
W
M
m
:
(4.10)
Bunda η-forma koeffisenti; 1:2 qilib olinishi mumkin.
Uchinchidan, N kuchdan barqarorlikni eng katta egiluvchanlik yuzasida
tekshiriladi, odatda perpendikulyar yuzada M momenti bukiluvchan aylantiradigan
shakllarni hisobga olib harakatida barqarorlik yo‘qoliSh tekshiriladi.
Ushbu holatda formula bo‘yicha tekshiriladigan
р
A
с
N
min
,
(4.11)
φ
min
ustunni eng egiluvchan yo‘nalishga muvofiq kelishini ko‘rsa-tadi.
m
c
1
(4.12)
Tahminan quyidagicha qabul qilish mumkin: β=1, α=0,7; quticha shaklidagi
profillar uchun α=0,6.
Egiluvchanlik bo‘yicha φ
x
yuzada eng katta egiluvchanlik, odatda, momentga
perpendikulyar φ
min
aniqlanadi.
Ko‘ndalang kesimni zarur maydonini ketma-ket yaqinlashtirish usul bilan
aniqlanadi. Agarda momentdan kuchlanishga zur berilsa, u holda kesimni talab
qilinadigan maydoni
p
ТР
N
A
(4.13)
Pasaytirilgan miqdorga berilib φ=0,4-0,6, A
tr
aniqlanadi. Ko‘nda-lang kesimni
konstro‘qtirlab va uni mustahkamligi va barqarorligi (4.7), (4.9) formulalari
bo‘yicha tekshirish amalga oshiriladi. Agarda kuchlanish yo‘l qo‘yiladigandan ± 5%
ko‘p og’sa u holda kesim o‘lchami almashtiriladi va ikkinchi marta uni
mustahkamligi va barqarorligi tekshiriladi.
Erkin o‘qli ko‘ndalang kesimga ega ustunlarni mustahkamligi va barqarorligi.
Ustunni tarkib kesimini tashkil qiluvchi har bir qismi uni tarmog’i deyiladi.
Ko‘ndalang kesimli ustunlarda tarmoqlari bog’lovchilar bilan birlashtiriladi. Ko‘p
hollarda bog’lovchi sifatida birlashtiruvchi planka-lar qo‘llaniladi (4.3, a rasm).
Tarkibli ko‘ndalang kesimlarni siqilgan elementlarida barqarorlik nisbatan
moddiy va erkin o‘q bilan turli yo‘llar bilan tekshiriladi. Elementning barqarorligini
moddiy o‘qqa nisbatan tekshirish, kesimni kesib o‘tuvchi o‘q (4.3.a rasm)
ko‘rsatilgandek konstruksiya uchun xuddi yaxlit ko‘ndalang kesimni elementlar
uchun qanday bo‘lsa shunday amalga oshiriladi.
Barqarorlikni tekshirilayotganda ustunlar erkin o‘qqa nisbatan, kesishmaydigan
kesimlarda (4.3. a rasmdagi) u o‘q φ koeffisent λ egiluvchanlik funksiyasi sifatida
emas balki λ
u
keltirilgan egiluvchanlik funksiyasi sifatida topiladi:
2
1
2
0
у
(4.14)
Do'stlaringiz bilan baham: | 
