Mavzu: Payvand ustunlar xaqida mahlumotlar (4 soat) Reja

4.2. Kesim turlari. 

Ustunlarni ko‘ndalang kesimi turlicha shaklga ega bo‘ladi. U ekstrensiyatning 

miqdori, kuchlanishni mavjudlikka, ustunning uzunli-giga, tayanch mustahkamlash 

konstruktoriga, ob’ektning umumiy kom-panovkasiga bog’liq. Siqilgan elementlar 

faqatgini  mustahkam  bo‘lmas-dan,  balki  barqaror  bo‘lishi  ham  lozim.  Shuning 

uchun  siqilgan  element-larni  ko‘ndalang  kesimi  iloji  boricha  barcha  yo‘nalishlar 

bo‘yicha katta qattiqlikka ega bo‘lishi lozim. 

Unchalik  katta  bo‘lmagan  ko‘ndalang  kuchlanishda  burchak  kesi-miga  ega 

bo‘lgan ustunlar qo‘llaniladi (4.1.a rasm). Ammo ular kam qattiqlikka ega bo‘lib va 

ko‘pincha  qisqa  elementlarda  qo‘llaniladi.  4.1.b  rasmda  ko‘rsatilgan  kesimlar, 

qattiqlikka  nisbatan  maqbul,  lekin  bo‘yash  uchun  noqulay  va  katta  miqdordagi 

payvandlash  ishlari  bilan  bog’liq.  4.1,  g  rasmda  ifodalangan  kesim  eng  ko‘p 

tarqalgan.  Element  uzunligi  bo‘yicha  burchaklarni  o‘zaro  qistirma  bilan 

birlashtiriladi.  Yengil  yuklanish  ostidagi  ustunlar  uchun  va  bukilgan  qalinligi 

---

1…6mm  bo‘lgan  po‘latlardan  (4.1,v,4,k  rasm)  yoysimon  yoki  kontakt  nuqtali 

payvand bilan amalga oshirilgan ustunlarni qo‘llash maqsadga muvofiq; Bir qancha 

yuz kN gacha ko‘ndalang kuchlanishda ishlaydigan ustunlarni tayyorlash uchun N-

shakldagi  ikkitavrli  profillar  (4.1,  d  rasm)  qo‘llaniladi,  ular  ko‘pgina  hollarda 

anchagina  maqbul.  Ayrim  hollarda  ustunlar  uchun  keng  yo‘qchali  ikkitavrlilar 

foydalaniladi.  Ochilgan  shvellerli  profillarni  (4.1,j,  z  rasm)  eng  kam  maydonda 

birmuncha inersiya momentini olish uchun qo‘llaniladi. Quvursimon profillar (4.1, 

e, 4, k rasm) ba’zi hollarda stapinada foydalaniladi. 

kN  ning  tashkil  qiladigan  ko‘ndalang  kuchlanishda  ishlaydigan  ustunlari 

maqbul  konstruksiyasi,  (4.1,  l..n  rasmda)  keltirilgan  yopiq  kesimlar  (4.1.0,  p) 

turlicha rom va stapinalar konstruksiyalarni ishlashda foydali. Siqilgan elementlarda 

ayrim hollarda butun cho‘zilgan va payvandlangan quvurlarni qo‘llaniladi.