Hududining antik davr shaharsozligi madaniyati

Guldursinqal’a  –  umumiy  maydon  620-500  m,  ya‘ni  31ga

4

. 

YOdgorlikning  tarhi  noto‗g‗ri  to‗rtburchak  shaklda,  o‗lchami  350x230  m  8ga. 

Tadqiqotchilar  atrofdagi  boshqa  yodgorliklardan  farqli  o‗laroq  faqat  Katta 

                                                           

1

 Ғуломов Я.Ғ.Хоразмнинг суғорилиш тарихи.Т.,1959.81б.

 

2

 Толстов С.П. Древний Хорезм. М., Наука.,948.С.112.

 

3

 Исмоилов С.Қадимги Хоразм қалъалари.Т.,2007.37б.

 

4

Собиров Қ. Хоразмнинг қишлоқ ва шаҳарлари мудофаа иншоотлари.Т., Фан,2009. 45б.  

---

 

42 

Guldursinni  qal‘a  emas,  balki  shahar  tipidagi  yodgorlik  sifatida  ko‗radilar. 

YUqorida  keltirganimizdek,  Guldursinqal‘a  Tuproqqal‘a  va  Qirqqiz  kanallari 

boshlang‗ich qismidagi muhim strategik nuqtada joylashgan bo‗lib, vohalarning 

suv rejimi va xavfsizligini ta‘minlovchi iqtisodiy – ma‘muriy markaz vazifasini 

o‗tagan

1

.  Qal‘aning  qurilishini  YA.G‗ulomov  milodiy  I  asrlarga,  E.E.  Nerazik 

esa  mil.avv.  II-I  asrlarga  oid  deb  hisoblagan

2

.  Keyingi  yillardagi  tadqiqotlar 

uning mil.avv. IV-III  asrlarga oidligini ko‗rsatadi

3

.  

Yodgorlik  ikki  qator  mudofaa  devor  bilan  o‗rab  olingan,  avval  paxsadan, 

keyinchalik  kvadrat  qurilib,  kengligi  2  m  yo‗lakka  ega.  SHaharda  ark-a‘lo 

sezilmaydi,  ichki  tuzilishida  jamoat  binolari  qoldiqlari  tepalik  sifatida  mavjud 

emas. Darvoza janubiy – sharqiy burchagida bir tirsakli murakkab inshoat bilan 

mustahkamlangan.  Milodiy  I-II  asrlarda  tashqi  devorga  qo‗shimcha  devor 

qurilib, yarim aylana burjlar bilan kuchaytirilgan, ular o‗rtasidagi masofa 55 m

4

. 

Arxeologik  tadqiqotlar  natijasida  olingan ashyolarning  tasdiqlashicha, shaharda 

milodiy  IV  asrda  madaniy  hayot  qisqargan  bo‗lsa,  milodiy  VI  asr  o‗rtalaridan 

boshlab,  madaniy  hayot  davom  etib,  qadimgi  devor  va  burjlarida  paxsadevor 

qurilgan,  uning  rejalashtirilishida  o‗zgarish  sezilmaydi.  Yodgorlik  VIII-IX 

asrlarda iqtisodiy - madaniy va harbiy - diniy markaz bo‗lgan. Mudofaa devori 

va  burjlarida  ta‘mirlash  ishlari  olib  borilgan.  Ilk  o‗rta  asrlarda  devor  va  burjlar 

paxsadan tiklangan, ustki qismida ochiq yo‗lak mavjud bo‗lib, uning kengligi 2 

m.  Devor  burjlarida  tamirlash  ishlari  olib  borilganligi  aylana  holiga  kelib 

qolgan. Qadimgi devor va burj balandligi 1,2-1,5 m, kengligi 2,55 m. Mudofaa 

devori pastki qismi qalinligi 6,7 m, yuqori qismi esa 1,65 m. SHu narsa diqqatga 

sazovorki, tashqi devordan 1 m uzoqlikda alohida devor qurilib, u o‗z navbatida, 

aylana holdagi burjlarga ega bo‗lgan.