Al-xorazimiy nomidagi urganch davlat universiteti

xorazmshoh  unvoni 
oladi  va  Urganchni  o’z  poytaxtiga  aylantiradi.  Ammo,  Movarounnahrdagi 
Qoraxoniylar  va  Xurosondagi  G’aznaviylar  davlati  oldida  Xorazm  davlati  juda 
kuchsiz bo’lib, ko’p hollarda Mahmud G’aznaviy va uning  o’g’li M a’sudga qaram 
edi.  Xorazmning mustaqil davlat sifatida shakllanishi va rivojlanishi Anushteginiy- 
Xorazmshohlar sulolasi davriga to’g’ri keladi.
Ushbu  sulolaning  asoschisi  yoki  birinchi  vakili  Anushtegin  kelib  chiqishi 
jihatidan  o’g’o’z  turklaridan  bo’lib,  yoshligida  Garjiston  (Gurjiston)  da  yashagan 
va  yollanma  jangchi  (mamluk)  bo’lgan.  Saljuq  sultoni  Malikshoh  I  davrida 
Anushtegin  tashtdorlik  mansabiga  (sulton  hovo’zlari  va  hammomlari  ashyolari 
xazinachisi)  ko’tarilgan  edi.  Manbalarning  ma’lumot  berishicha,  tashtdorlik 
mansabiga  sulton  o’zining  ishonchli  odamlarini  tayinlar  edi  va  ko’p  o’tmay 
Anushtegin  sultonning  yaqinlaridan  biriga  aylanadi.  Natijada  1076  yilda  Sulton 
Malikshoh Anushteginni Xorazm hokimi etib  tayinlaydi. Anushtegin Saljuqiylarga 
tobe  bo’lib  hokimiyatni  boshqaradi  va  1097  yilda  vafot  etadi.  O’sha  yili  uning 
o’g’li Qutbiddin Muhammad (1097-1128) Xorazm voliysi qilib tayinlanadi.
Qutbiddin  Muhammad  otasi  davrida  o’z  davrining  yirik  shaharlaridan  biri 
bo’lgan Marvda ilm olgan,  xususan,  din ilmlarini yaxshi  o’rgangan edi.  U Xorazm 
voliysi  bo’lgach  qobiliyatli  hukmdor  sifatida  ulamolarga  va  din  arboblariga 
homiylik  qiladi.  Qutbiddin  Muhammad  Xorazmda  o’z  mavqeini  mustahkamlash 
uchun  anchagina  kuch-g’ayrat  sarflagan  bo’lsada,  rasman  Saljuqiylarga  tobe
54

---

bo’lgani  bois,  Sulton  Sanjarga  sadoqat  bilan  xizmat  qildi.  U  Saljuqiylarning  oliy 
hokimiyat  uchun  o’zaro  kurashlarida  ham  faol  ishtirok  etganligi  ma’lum.  Tarixiy 
manbalarda  Xorazmshohning  unvoni