4-бөлім. БІЛІМ ЖҮЙЕЛЕРІН БАСҚАРУ
18-дəрісбаян. Білім басқарудың
мемлекеттік – қоғамдық жүйелері
Жоспары:
1. Педагогикалық жүйелерді басқарудың ерекшеліктері
2. Педагогикалық жүйелерді басқарудың негізгі принциптері
18.1. Педагогикалық жүйелерді басқарудың ерекшеліктері
Қазіргі заман жағдайында жалпы білімдік немесе қалаған басқа да
оқу-тəрбие мекемелерінің педагогикалық жүйесін əрқайсысы өз
алдына күрделі жүйе бөлімшелері болып есептелетін төмендегідей
жүйешелер (подсистемы) бірлігі ретінде қарастыру қабылданған:
-
дидактикалық. Бұл жүйеше өз ішіне сабақ жəне сабақтан тыс
оқу-тəрбие жұмыстарын; міндетті жəне факультатив дəрістерді; оқу
процесін ұйымдастырудың негізгі формасы – сабақты (сабақтағы
оқушы жəне мұғалімдердің жұмыс орындау əдістемелерін) -əрбірін өз
алдына жүйе бірліктері ретінде қамтиды;
-
тəрбиелік – үлкен жүйе бола тұрып, келесідей сыныптан тыс
жəне мектептен тыс тəрбие жұмыстары, отбасы тəрбиесі, қоғамдық
мекемелердегі тəрбие жəне өзіндік тəрбие жүйешелерінен құралады;
-
оқушылардың қарым-қатынастары жəне олардың мектептегі
өзіндік басқару жүйешесі (мұның құрамына енетіндер: сыныптағы
өзіндік басқарым, əрқилы іс-əрекет бағыттары
бойынша кіші
жүйешелер);
-
мектептің əкімшілік жүйесі: оқу процесін басқару, тəрбие
жұмыстарына жетекшілік, басқа да жұмыс түрлерін
алып бару
жүйешелерінен құралады.
Əкімшілік жүйенің қажеттігі – дидактикалық, тəрбиелік,
материалды-техникалық жүйешелер мен оқушылардың өзіндік басқару
жүйешелерінің басын қосып, үлкен біртұтас жүйелікке келтіру
мақсатынан.
Оқушылардың жан-жақты тəрбиесі мен дамуына қатысты
міндеттердің шешілуі , яғни жүйенің тиімді жұмыс атқарушы барша
жүйелік бірліктердің іс-əрекеттері бір бағытта орындалып бару
шартына байланысты. Тұлға бөлшектеніп қалыптаспайды. Бұл кешенді
де (комплексті) əрі педагогикалық жүйелерді басқарудың өзіндік
ерекшелігін танытады.
Басқаруға тəн жəне бір сипат- бұл жұмысқа баршаның: əкімшілік,
мұғалімдер, оқушылар – араласуы. Мұндай жағдай басқару қызметінің
мазмұны мен нəтижесіне үлкен əсерін тигізеді, себебі бұл істің қалаған
сатысында қай деңгейде болмасын, басқарушы адам өз əрекетінің кез-
келген сəті мен жүйенің қалпы тек оның шешіміне тəуелді
болмайтынын мойындауы тиіс.
Білім жүйесінде қалаған деңгейдегі басқару қатынастары тəрбиелік
қызметті де атқарады. Тəрбиеленушілерді басқарушы
болып
есептелетін педагог - тəрбиешілер оларға жетекшілік етеді, ал
тəрбиеленушілер осы жетекшілік қатынастарды пайдалы ұғымдар
ретінде игереді, яғни тəрбиелік қызметтің орындалып жатқаны.
Осыдан да басшының, тəрбиешінің, мұғалімнің моральдық, əдептілік
кейпіне жоғары талаптар қойылады. Кəсіби іс-əрекетті əрқилы
деңгейде бірдей тең басқару – бұл да педагогикалық жүйелерді
басқарудың өз алдына ерекшелігі. Өз тұлғасын қалыптастыру
барысындағы оқушы іс-əрекетін тəрбиешінің бір өзі басқармайды,
бұған бірнеше пəн мұғалімдері, сынып жетекшісі жəне басқа да
күнделікті ықпал жасаушы мектептің барша қызметкерлері араласады.
Сондай-ақ, мұғалімдердің, сынып басшыларының қызметтеріне мектеп
директоры мен директордың оқу, тəрбие жəне сыныптан тыс жұмыстар
бойынша орынбасарлары əкімшілік басқару жүргізеді. Мұғалімдер бір
уақытта бірнеше қызмет атқарады. Ол – сынып басшысы, пəн мұғалімі,
əдістемелік бірлестік мүшесі.
Мектеп көп тарапты байланысқа ие. Оның жұмысы ата-аналармен,
қоғамдық ұйымдармен, мемлекеттік мекемелермен қатынастар
негізінде атқарылып барады.
Мектеп - мемлекеттік (немесе онымен тығыз байланысқан)
құрылым. Отбасы, қоғам, мемлекет араларындағы бірлікті іс-
əрекеттердің ұштаса орындалуынан тəрбиенің жалпы мақсаттары іске
асып барады. Мұндайда өзара байланыстар міндетті түрде жүйелі
басқарымда болуы шарт. Бұл да педагогикалық жүйелерді басқарудың
өз ерекшелігі. Білім берудегі мектеп жағдайы
«мұғалім-оқушы» қарым-
қатынасына тəуелді екенін ескеретін болсақ, білім жүйесін басқарудың
келесі ерекшеліктерін де біліп қойған жөн: əртүрлі жас деңгейіндегі
балалар бірлестіктеріне басшылық; материалдық ынтадан гөрі
моральдық
ынтаның
басым
болуы;
басқарушының
өз
басқарымындағылармен жеке таныс болу қажеттігі , білім саласын
басқаратын тұлғаның жоғары дəрежеде білікті, білімді болуы.
Do'stlaringiz bilan baham: 
