Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

 

13.8. Pul oqimlarini prognozlash 

 

Iqtisodiyotning erkinlashuvi sharoitida korxonalar faoliyatini to‘g‘ri 

va  optimal  boshqarish  birmuncha  murakkab  jarayon.  Jumladan, 

korxonaning  pul  mablag‘lari  va  pulga  tenglashtirilgan  qiymatliklari 

oqimini  ratsional  boshqarish  korxonalar  faoliyatining  davomiyligini 

hamda uzluksizligini ta’minlaydi. Ya’ni pul mablag‘lari hisobini to‘g‘ri 

tashkil  etish  hamda  ularni  doimiy  ravishda  tahlil  qilib  turish  korxona 

faoliyatining  moliyaviy  imkoniyatlarini  kengaytiradi.  So‘nggi  yillarda 

O‘zbekiston  Respublikasida  bozor  munosabatlari  rivojlanishining 

xarakterli  tomonlaridan  biri  unda  moliyaviy  bozorni  va  uning  barcha 

jabhalarining tez sur’atlar bilan rivojlanayotganligi hisoblanadi. 

Xuddi  shuningdek,  moliya  bozorining  asosiy  unsurlaridan  biri  -bu 

pul mablag‘lari bo‘lib, uning hisobini yuritishda buxgalteriya hisobining 

«hisoblashish» yoki «kassali» usullarining qaysi biri qo‘llanilsa korxona 

uchun iqtisodiy samarasi yuqori bo‘lishligini o‘rganish muhimdir. 

O‘zbekiston  Respublikasining  1996-yil  30-avgustida  tasdiqlangan 

«Buxgalteriya  hisobi  to‘g‘risidagi»  qonuni,  1999-yil  5-fevraldagi 

«Mahsulot  (ish,  xizmat)  lar  tannarxiga  kiritiladigan,  mahsulot  (ish, 

xizmat)  larni  ishlab  chiqarish  va  sotish  xarajatlari  tarkibi  hamda 

moliyaviy  natijalarni  shakllantirish  tartibi  to‘g‘risidagi»  Nizom  va 

boshqa me’yoriy-huquqiy hujjatlarda korxonaning sotish jarayonlaridan 

ko‘rgan  moliyaviy  natijalarini  aniqlashda  yuqoridagi  usullarni  qay  biri 

qo‘llanilishi  to‘g‘risida  aniq  fikrlar  bildirilmagan.  Unda  bu  usullarning 

qaysi  birini  qo‘llash  korxona  hisob  siyosatiga  bog‘liq  ekanligi  aytib 

o‘tilgan, xolos. 

---

 

506

Korxonalarda  pul  mablag‘lari  oqimini  ratsional  boshqarish  uchun 

korxonaning  kelgusidagi  pul  mablag‘lari  oqimini  prognozlash  (basho-

ratlash)  muhim  hisoblanadi.  Bunda  korxonaning  moliyaviy  menejeri 

tomonidan  pul  mablag‘larining  kirimi  va  chiqimiga  oid  bor  bo‘lgan 

manbalari  yig‘ilishi  hamda  o‘rganilishi  lozim.  Odatda  ko‘pchilik  ko‘r-

satkichlarni  katta  aniqlik  darajasida  bashoratlash  birmuncha  murakkab 

jarayondir.  Ayrim  hollarda  rejalashtirilgan  davrdagi  pul  mablag‘lari 

budjetining  tashkil  topishi,  bashorat  qilingan  pul  mablag‘lari  oqimiga 

mos keladi.  

Korxonalar  kelgusida  foydasini  maksimal  darajaga  yetkazib,  o‘z 

faoliyatini  ratsional  ravishda  yuritish  uchun  har  qanday  sharoitda  ham 

pul oqimini bashorat qilishning optimal usullarini tanlashi lozim. Bunda 

korxona  moliyaviy  menejeridan  iqtisodiy  strategiyani  to‘g‘ri  tanlay 

bilishni,  pul  oqimlari  hisobini  aniq  va  to‘g‘ri  yuritishni  talab  etadi. 

Bizning  nazarimizda  korxonaning  moliyaviy  menejeri  korxona  pul 

oqimlarini prognoz qilishda bir qancha bosqichlarni bosib o‘tishi lozim. 

Bu bosqichlar qo‘yidagilardan iborat bo‘lishi kerak.