Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

13.7. Hozirgi qiymatga keltirilgan kelajakda kutilayotgan sof pul 

oqimlari usuli va uning tahlili 

 

Ma’lumki, aksiyadorlarga to‘lanadigan dividendlar miqdori kompa-

niyaning  foydalilik  darajasiga  bog‘liq.  Odatda,  yuqoriroq  moliyaviy 

---

 

504

ko‘rsatkichlarga erishayotgan kompaniyalar ko‘proq dividend to‘lashadi. 

Ammo  shunday  kompaniyalar  borki,  ular  katta  foyda  olishlariga  qara-

masdan,  aksiyadorlarga  umuman  dividend  to‘lashmaydi  va  olingan 

barcha  mablag‘larni  o‘z  ishlab  chiqarish  quvvatlarini  yanada  oshirish 

maqsadida  bizneslariga  uzluksiz  ravishda  investitsiya  qiladilar.  Bunday 

kompaniyalar  bizneslarini  yanada  kengaytirishlari  uchun  juda  qulay 

imkoniyatlarga  ega  bo‘ladilar  va  bu  imkoniyatlar  shundan  dalolat 

beradiki,  ushbu  korxonalarning  tovar  yoki  xizmatlari  xaridorlar  didiga 

juda mos. Bu moslik esa korxonaning kelajakda juda katta foyda olishini 

ta’minlovchi omil bo‘lib hisoblanadi. 

Albatta,  bunday  kompaniyalar  uchun  investitsion  mablag‘larning 

eng maqbul manbayi – bu o‘z xo‘jalik faoliyatlari natijasidan olgan sof 

foydalaridir.  Bunday  hollarda  kompaniyaning  direktorlar  kengashi 

biznesdan  hech  qanday  mablag‘ni  dividend  sifatida  olmaslikka  va 

aksincha,  foydaning  hamma  qismini  biznesga  qaytadan  investitsiya 

qilishga  qaror  qilishi  mumkin.  Shuning  uchun  bunday  kompaniyalar 

hozirda  va  yaqin  kelajakda  umuman  dividend  to‘lamasliklari  mumkin. 

Shunga  qaramasdan,  bunday  kompaniyalarning  moliyaviy  xo‘jalik 

faoliyati  bilan  yaxshi  tanish  bo‘lgan  investorlar  ularning  aksiyalarini 

sotishga  shoshilmaydi.  Chunki  ular  investitsiya  qilgan  mablag‘lar 

hozirda  samarali  ishlatilmoqda  va  oxir-oqibatda  katta  foyda  keltirishi 

kutilmoqda. Bozorda esa bu korxonalar aksiyalarining narxi tushmaydi, 

balki, aksincha, ko‘tarilishi mumkin. 

Demak,  nazariy  jihatdan  olganda,  kelajakda  to‘lanishi  kutilayotgan 

dividendlar miqdori aksiyalar bahosini aniqlash uchun asos bo‘la olsada, 

amaliyotda  faqatgina  shu  omilni  e’tiborga  olgan  holda  aksiyalarning 

haqiqiy  bozor  narxini  aniqlab  bo‘lmaydi.  Shuning  uchun  amaliyotda 

aksiyalarning  bozor  narxi  aksiyadorlar  biznesdan  dividend  sifatida 

olishlari  mumkin  bo‘lgan  va  shu  bilan  birgalikda  biznesga  qaytadan 

investitsiya  qilishlari  uchun  mavjud  bo‘lgan  sof  naqd  pul  oqimlari 

asosida  hisoblab  topiladi.  Aksiyalarning  bozor  bahosini  topishning  bu 

usuli hozirgi qiymatga keltirilgan kelajakda olinishi kutilayotgan sof pul 

oqimlari usuli deb ataladi. 

Bu usulga ko‘ra aksiyalar bahosi quyidagi formula orqali topiladi: 

(1

)

t

t

C

V

r

»

¥

+t

t

t

=

+

å

 

Bu yerda: 

V

t

 – biror-bir aksiyadorlik jamiyati aksiyalarining biror t sanadagi 

bozor bahosi; 

---

 

505

t

C

»

+t

 

– korxonaning biznes faoliyati natijasida joriy vaqtdan boshlab 

t+τ  vaqtgacha  har  bir  hisobot  davri  davomida  olinishi  kutilayotgan  sof 

pul oqimlari; 

τ – korxonaning kelajak faoliyati natijasida sof pul oqimlari to‘play 

oladigan davrlar soni; 

r – aksiyadorlik jamiyatining kapital tannarxi. 

Korxonalar  aksiyalarining  bozor  narxini  aniqlashning  bu  usulini 

amaliyotda qo‘llash uchun korxonaning uch-to‘rt yillik tarixiy moliyaviy 

hisobotlaridan  olingan  ma’lumotlar  asosida  shu  korxonaning  kelajakda 

olishi kutilayotgan sof pul oqimlari hajmini taxminan aniqlash mumkin 

bo‘ladi.