Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

 

2.5. Ko‘rsatkichlarni taqqoslama ko‘rinishga  

keltirish usullari 

 

Tahlilda  rioya  qilish  muhim  shartlardan  biri  –  ko‘rsatkichlarning 

taqqoslanuvchanligini  ta’minlashdir,  sifat  jihatidan  esa  bir  xil  kattalik-

larni qiyoslash mumkin. 

Ko‘rsatkichlarning  taqqoslanuvchan  emasligi  turli  sabablarga 

ko‘ra  kelib  chiqishi  mumkin:  turli  narxlar  mavjudligi,  faoliyati  hajmi; 

struktura o‘zgarishlar; mahsulotlar sifati bir xil emasligi; taqqoslanayot-

gan ko‘rsatkichlar uchun tanlangan vaqt kesimi har xilligi; faoliyatning 

bir  xil  bo‘lmagan  boshlang‘ich  sharoiti  (texnik,  tabiiy,  iqlim  va  b.); 

ko‘rsatkichlarni  hisoblashning  usullari  turlichaligi;  korxonaning  hisob 

siyosatining  o‘zgarishi.  O‘rganilayotgan  ko‘rsatkichlar  taqqoslanuv-

chanligini ta’minlash uchun yuqorida sanalgan omillar bo‘yicha ularning 

yagona bazaga olib kelish zarur. 

Birinchi  navbatda  barcha  qiymat  ko‘rsatkichlarning  kattaligiga 

ta’sir  ko‘rsatuvchi  (ishlab  chiqarilgan  va  sotilgan  mahsulotlar  qiymati, 

tushum,  tannarx,  foyda,  material  xarajatlari  hajmi,  zaxiralar,  asosiy 

vositalar)  inflatsiya  bilan  aloqadorlikda  narx  o‘sishini  e’tiborga  olmoq 

zarur.  Ushbu  omilning  ta’sirini  xolislantirish  uchun,  taqqoslanayotgan 

ko‘rsatkichlar bir xil narxda ifodalanadi. 

Misol  uchun,  yalpi  mahsulotlar  chiqarish  taqqoslanuvchanligini 

ta’minlash uchun uning hisobot va bazis davrlardagi fizik hajmi va bazis 

davr narxlarida ifodalanadi: 

1 0

0 0

YaM

q p

I

q p

=

å

å

 

 

---

 

68

bu  yerda:  q