Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

olib  keladi  (bundan  o‘z  kapitali  egalari  tomonidan  qo‘yilmalar  bilan 

bog‘liq ko‘payishlar mustasno).  

Daromadlar turli aktivlarning ko‘payishi ko‘rinishida yuzaga keladi; 

bular nafaqat pul mablag‘lari, balki realizatsiya qilinayotgan tovarlar va 

xizmatlarning  o‘rniga  olingan  tovarlar  va  xizmatlar  ham  bo‘lishi 

mumkin,  agar  tovarlar  va  xizmatlar  haqi  xaridor  tomonidan  to‘liq 

to‘lanmagan  bo‘lsa,  bunday  hollarda,  debitorlik  qarzlari  ham  bo‘lishi 

mumkin.  Daromadlar,  shuningdek,  majburiyatlarni  kamaytirish  ko‘rini-

shida  olinishi  mumkin,  bu  esa  korxonaning  kapitaliga  aktivlarning 

ko‘payishi kabi ta’sir ko‘rsatadi. Korxonaning daromadlari va xarajatlari 

hisobi,  moliyaviy  natijalarni  shakllantirish  va  ulardan  foydalanish 

hisobvaraqlar rejasining so‘nggi, to‘qqizinchi bo‘limida, 9000-9900-son 

hisobvaraqlarda amalga oshiriladi. 

---

 

399

Mazkur  hisobvaraqlar  tranzit  (vaqtinchalik)  hisobvaraqlardir,  hiso-

bot  oyining  oxiriga  borib  ularning  barchasi  (bundan  92-hisobvaraq 

mustasno)  yakuniy  moliyaviy  natijani  aniqlash  9910-hisobvaraq  bilan 

yopiladi,  uning  saldosi  keyin  8710-«Hisobot  davrining  taqsimlangan 

foydasi  (qoplanmagan  zarari)»  hisobvarag‘iga  o‘tkaziladi.  Buxgalteriya 

hisobotida  aks  etgan  quyidagi  xarajat  ma’lumotlariga  e’tibor  qaratil-

mog‘i lozim.  

Hisobotlarda odatdagi xo‘jalik faoliyatining borishi chog‘ida yuzaga 

keluvchi  xarajatlardan  tashqari,  kelgusida  biror-bir  iqtisodiy  manfaat-

larni hosil qilmaydigan xarajatlardan tashkil topgan zararlar ham bo‘lishi 

mumkin.  Ularga  quyidagi  uchala  mezonlardan  biriga  javob  beruvchi 

xarajatlar kiritiladi: 

– kelgusida ma’lum bir daromadlarni keltirib chiqarmaydigan;  

–  aktivlar  sifatida  tan  olib  bo‘lmaydigan  (kelgusi  davrlar 

daromadlari yoki oldindan to‘langan boshqa xarajatlarga o‘xshash); 

–  tashkilot  balansida  mol-mulkning  o‘sishiga  kiritish  mumkin 

bo‘lmagan.  

Daromadlilik, foydalilik bir xil ma’noga ega emas. Ayrim iqtisodi-

yotga oid manbalarda daromadlilik, foydalilik mazmun jihatdan bir deb 

qaraladi.  Masalan,  korxonaning  ma’lum  davrdagi  jami  daromadi,  sof 

foydasini balans aktiviga nisbati bir xilda nomlanmaydi.  

 

100%

 (

)

А

SF

Balans аktivi rentabelligi R

А

×

=

 

 

 

.

daromad

Аktiv daromadliligi

А

=

å

 

99-jadval