Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

 

 

Tahlil obyekti 

Tahlil etish 

bosqichlari 

Tahlil maqsadi 

Jami ishlab 

chiqarish 

xarajatlarini tahlili 

 

1 so‘mlik mahsulot 

uchun xarajat tahlili 

Xarajatlarni 

elementi va 

moddalarini tahlili 

Mahsulot birligi 

tannarxini tahlili 

Mahsulot birligi 

tannarxi 

moddalarini tahlili 

Mahsulot tannarxi 

dinamikasini tahlili 

 

Tannarx rejasi 

bajarilishini tahlili 

Tannarxni qiyosiy 

tahlili 

Mahsulot tannarxini 

omilli tahlili 

Mahsulot tannarxini 

pasaytirish 

rezervlarini aniqlash 

Tannarx o‘zgarish 

tendensiyasini 

o‘rganish 

 

Tannarxni pasay-

tirish rejasining ba-

jarilishini baholash 

Mahsulot tannarxi 

darajasini tahlili 

Mahsulot tannarxi 

o‘zgarish 

sababalarini tahlili 

Kelgusidagi tannarx 

rejasini belgilash 

asoslari 

---

 

261

Iqtisodiyotni  modernizatsiya  qilish  sharoitida  xo‘jalik  yurituv-

chi  subyektlarning  ishlab  chiqarayotgan  mahsulotlari  tannarxini 

tahlil  qilishda  boshqaruv  tahlilining  eng  asosiy  vazifalari  quyidagi-

lar hisoblanadi: 

·  ishlab chiqarish xarajatlarini o‘rganish va ularning holatiga baho 

berish; 

·  mahsulot  tannarxini  pasaytirish  bo‘yicha  belgilangan  rejani 

bajarilishi va dinamikasini nazorat qilish; 

·  ishlab  chiqarish  xarajatlarini  iqtisodiy  elementi  va  kalkulatsion 

moddalari bo‘yicha o‘rganish va ularga baho berish; 

·  mehnat unumdorligi bilan ish haqi xarajatlari o‘rtasidagi nisbatni 

o‘rganish; 

·  tannarxning o‘zgarish sabablarini aniqlash va unga ta’sir etuvchi 

omillarni miqdor jihatidan hisoblash; 

·  ayrim  turdagi  mahsulot  tannarxini  xarajat  moddalari  bo‘yicha 

tahlil etish; 

·  tannarxni  pasaytirish  bo‘yicha  mavjud  imkoniyatlarni  aniqlash 

va hokazo. 

«Mahsulot  (ish,  xizmat)lar  tannarxiga  kiritiladigan,  mahsulot  (ish, 

xizmat)larni ishlab chiqarish va sotish bo‘yicha xarajatlar tarkibi hamda 

moliyaviy  natijalarni  shakllantirish  haqida»gi  Nizomga  muvofiq  ishlab 

chiqarish  xarajatlarini  hisobga  olishning  umumiyligi  ta’minlangan.  Bu-

ning  yakunida  mahsulot  (ish,  xizmat)larni  ishlab  chiqarish  va  sotish 

xarajatlarini  rejalashtrish,  tahlil  etish  va  nazorat  qilishga  imkoniyat 

tug‘iladi. 

Mazkur Nizom buxgalteriya hisobi maqsadlarida va soliqqa tortish 

maqsadlarida xarajatlarni hisoblash tartiblaridagi farqlanishlarni hisobga 

olib ishlab chiqilgan. Boshqaruv hisobi va boshqaruv tahlilining asosiy 

maqsadi  xo‘jalik  yurituvchi  subyektlarning  bozor  iqtisodiyoti  sharoit-

larida raqobatga bardoshligini aniqlashdir. 

Nizomda  buxgalteriya  hisobi  bo‘yicha  foyda  bilan  soliqqa 

tortiladigan foyda o‘rtasidagi tafovutlarga izoh berilgan. 

Soliqqa  tortiladigan  foyda  buxgalteriya  hisobidagi  foydadan  farq 

qilishining  sababi  shundaki,  davlat  soliq  siyosatiga  muvofiq  amaldagi 

soliq  qonunchiligi  bo‘yicha  korxona  xarajatlarining  bir  qismi  soliqqa 

tortiladigan bazaga kirmaydi. Nizomda moliyaviy natijalarni shakllanti-

rishning  asosiy  qoidalari  va  xarajatlarni  guruhlash  berilgan.  Birinchi 

ilovada  korxona  hisobot  davridagi  balans  foydasini  hisoblashda  chegi-

---

 

262

riladigan,  lekin  xo‘jalik  subyektining  soliqqa  tortiladigan  bazasiga 

qo‘shiladigan  xarajat  moddalari  berilgan.  Ikkinchi  ilovada  xarajatlar 

amalga  oshirilishi  paytida  soliqqa  tortiladigan  bazadan  chegirilmay-

digan, lekin keyingi davrlarda chegiriladigan xarajatlar ro‘yxati berilgan 

(vaqt bo‘yicha farqlanishlar). 

Uchinchi  ilovada  foydasi  emas,  daromadi  soliqqa  tortilayotgan 

korxonalar  uchun  qo‘shimcha  chegirilmaydigan  xarajatlar  ro‘yxati 

berilgan.