O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti biologiya kafedrasi

3. Xromomera; 4. Telomerlar. 
Lizosomalar.  Endoplazmatik  to’r  yoki  diktiosomalarning  mahsuli  sifatidagi  sitoplazmada 
uchraydigan  organelladir.  U  gidrolitik  fermentlarga  ega  bo’lib,  hujayradagi  barcha 
makromolekulalarni  va  boshqa  organik  birikmalarni  parchalaydi.  Bundan  tashqari  lizosomalar 
hujayrani  o’z  vazifasini  bajarib  bo’lgan  organellalardan  va  shunga  o’xshash  hujayra  uchun  yot 
bo’lgan moddalardan tozalaydi.  
Yadroning  tuzilishi.  Yadro  –  yadro  qobig’i  yoki  parda,  xromatin  tuzilma,  yadrocha  va  yadro 
shirasidan  tashkil  topgan.  Mazkur  tarkibiy  qismlar  yadroning  bajaradigan  vazifalari  bilan  bog’liq 
holda    hujayra  taraqqiyotining  turli  bosqichlarida  o’zgarib  turadi.  Shuning  uchun  ham  yadroning 
uch holati ajratiladi:  
bo’linayotgan (mitotik) yadro, ya’ni bir hujayradan ikkichisiga irsiy belgilarni o’tkazish vazifasini 
bajarayotgan; 
interfazadagi  yadro, ya’ni irsiy modda DNK sintezi (reduplikatsiya va ikki marta ortishi), bu holat 
bo’linish bosqichlari o’rtasidagi oraliq yadro uchun xarakterli; 
ishchi holatdagi yadro ya’ni hujayraning barcha organellalari faolligini boshqarib turuvchi holat. 
Ishchi  holatdagi  yadro  yorug’lik  mikroskoplari  ostida  kuzatilganda  to’rsimon  uzun  va  ingichka 
iplarga, donachalar shaklida oson bo’yaluvchi morfologik tarkibga ega ekanligini ko’rish mumkin. 
Ishchi holatidagi yadroda xromosomalar siyraklashgan va kuchli bo’kkan holda bo’ladi.  
Nukleoplazma – rangsiz suyuqlik sifatida ko’rinib, u yadroning asosiy moddasini (matriksni) 
tashkil etgan holda bir necha fermentlarga ega hamda yadroning tarkibiy qismlari bo’lgan xromatin 
va yadrochalar uchun muhit  hisoblanadi.  
Yadrochalar nukleoplazmaga nisbatan zichroq odatda sferik shakllardagi 1–3 mkm diametrga ega 
bo’lgan tanachalardir. Yadroda ularning soni bir yoki bir necha bo’lishi mumkin. Yadrocha parda 
va xromatinlarga ega emas. Yadrocha hujayradagi barcha oqsillar biosintezida muhim rol o’ynaydi.  
Yadro  qobig’i.  Elektron  mikroskop  ostida  nozik,  yupqa,  qo’sh  pardadan  iborat  ekanligi  hamda 
ularning oralig’i o’zgaruvchan perinuklear bo’shliq deb atalgan fazodan tashkil topganligini ko’rish 
mumkin.