Мажмуа 1 қисм

2. Босимли тармоқларни гидравлик ҳисоблаш формулалари 
Босимли тармоқларда оқова сувлар тўлиб оқади. Ҳисобнинг натижасида 
иқтисодий қулай диаметр ва босим йўқолишлар аниқланади Қувур диаметри 
узлуксизлик тенгламаси ёрдамида аниқланади: 
q = υ ω = υ π d
2
/4;
d = 
υ = q /ω = 4 q / π d
2
;
босимли қувурларда босим йўқолишлари бўйлама ва маҳаллий босим 
йуқолишлардан иборат 
H = h
b
+ ∑h
m
,
Бўйлама босим йуқолишлар Дарси тенгламасига биноан 
h
b
= IL = L λ/4R
бу ерда L - қувур узунлиги, м; 
I - гидравлик нишаблик; 
λ- қаршилик коэффицианти. 

---

7 - АМАЛИЙ МАШҒУЛОТ 
Солиштирма оқова сув сарфи ва тармоқларини ўрнатиш чуқурлиги. 
Режа: 
1. Солиштирма оқова сув сарфини аниқлаш 
2. Оқова сувларни оқизиш тармоқларининг бошланғич чуқурлигини аниқлаш 
1. Солиштирма оқова сув сарфини аниқлаш 
Оқова сувларни оқизиш ревожланиш даври бўйича, аҳоли пунктлардаги оқова 
сувларнинг умумий миқдори аниқланади. Бу миқдорлар алоҳида ҳисобланади: 
- доимий яшайдиган аҳолидан 
- мехмонхона ва вокзалларда бўладиган ёки вақтинча яшайдиган аҳолидан 
- саноат корхоналардаги ишчилардан. 
Доимий яшайдиган аҳолининг ҳисобли сарфини икки усул билан аниқлаш 
мумкин: 
- ободонлаштириш даражаси ҳар хилли биноларда ва шаҳарни алоҳида 
туманларида яшойдиган аҳоли сони бўйича; 
- солиштирма миқдор бўйича. 
Биринчи усул бўйича умумий ҳисобли миқдорлар, аҳоли сони, оқова сув 
меъёри ва нотекислик коэффициентлари бўйича тўғридан – тўғри аниқланади. 
Иккинчи усул, доимий яшайдиган аҳолининг оқова сувлари келади деб қараш 
асосида солиштирма миқдор майдони, яъни ҳар бир квартал ёки унинг қисмига 
пропорционал. Бунда, участка тармоғининг бошланишига ҳамма оқова сув 
миқдори келади деб тахмин қилинади.
Тармоқнинг ҳисобли участкалари деб, оқова сувларни оқизиш тармоғидаги 
икки нуқта орасига айтилади, ундаги ҳисобли оқова сувлар миқдори шартли 
ўзгармас деб қабул қилиш мумкин. 
Ҳисобли оқова сувлар миқдорини аниқлаш учун оқова сувлар миқдорини 
аниқлаш керак. 
- йўл – йўлакай, участка узунлиги бўйича жойлашган кварталларнинг яшаш 
биноларидан тармоқни ҳисобли участкасига келадиган. 
- олдинги, юқорида жойлашган кварталлардан келадиган. 
- ёндан, ён тармоқдан келадиган. 
- жамланган, саноат корхонаси ва бошқа объектлардан тармоқни ҳисобли 
участкасига келадиган. 
Ҳар бир кварталдаги оқова сув миқдори аниқлангандан кейин ҳар бир 
участкадаги ҳисобли оқова сув миқдорини аниқлаш қийин эмас. 
Йўл - йўлакай миқдор ўзгарувчандир, участкани бошида нолдан участкани 
охирида тулиқ ўз қийматига ўсадиган, олдинги участкани бошига ён ва 
жамланганлар 
миқдори 
ҳамма 
ҳисобли 
участка 
учун 
ўзгармасдир. 
Ҳисоблашларни соддалаштириш учун шартли ҳисобланади, яъни йўл - йўлакай 
миқдор яшаш биноларидан участка бошида қўшилади; уни қийматини аниқлашда, 
яъни у квартал майдонига ёки оқова сувларни оқизиш қилинаётган майдонга 
пропорционал.