Fermentlar adsorbsiyasiga ta‟sir etuvchi omillar
Adsorbsiya o„tish jarayoni va ferment bilan “tashuvchi” orasidagi bog‟ni
mustaxkamligi, ko„pchilik hollarda immobilizasiya qilish sharoitiga bog‟liq
bo„ladi.
Ferment adsorbsiyasiga ta‟sir etuvchi omillarga quyidagilar kiradi:
tashuvchini g‟ovakligi va sirtini faolligidir.
Tashuvchini sorbsiya qilish hajmi uning sirtini faolligiga to„g‟ri
proporsional oqsil yoki fermentga kelganda bu qonuniyat faqatgina tashuvchini
g‟ovakligi oqsil molekulasidan anchagina 150rga bo„lgandagina o„z kuchini
saklaydi. Tashuvchini g‟ovakligi juda kichik bo„lganda, fermentlar g‟ovaklarga
sig‟masalar, fermentlar uchun tashuvchilar satxining ma‟lum bir qismigina
foydali bo„ladi xolos.
Bunday paytlarda tashuvchining sorbsiya qilish imkoniyatlari juda kam
bo„ladi, boshqacha qilib aytganda, g‟ovaklar qancha kichik bo„lsa,
tashuvchining adsorbsiya qilish imkoniyatlari shuncha kam bo„ladi. ~ovaklarni
mo„tadil hajmini hisoblashni birinchilardan bo„lib buni 1976 yilda R.Messing
taklif etgan.
U shisha va 150rgan materiallardan tashuvchi sifatida foydalana turib,
ularni g‟ovaklarini kattaligini (hajmini) o„lchab chiqdi va g‟ovaklarni kattaligi
ferment bo„yidan taxminan 2 marotaba 150rga bo„lgan hollarda tashuvchini
adsorbsion imkoniyatlari maksimum bo„lishini tajribalardan isbotlab berdi.
151
Bunday holda substratni molekulyar o„lchami fermentdan ancha kichik
bo„lmog‟i va sorbsiya qilingan ferment g‟ovaklariga bemalol kirib turishlari
lozim, albatta.
Substrat molekulasining hajmi fermentnikidan 151rga bo„lgan hollarda
tashuvchining g‟ovakligi substrat molekulasi bilan belgilanadi. Ba‟zi bir
hollarda substratni o„zi tashuvchi vazifasini bajarishi ham mumkin. Masalan,
sellyulaza fermentini immobilizasiya qilish uchun uning substrati bo„lgan
sellyulozadan keng foydalaniladi.
pH belgilari
Reaksiya muhiti immobilizasiya qilish jarayonida juda 151rga ahamiyatga
ega, ayniqsa sorbsiya, elektrostatik o„zaro ta‟sir yordamida amalga oshirilgan
holatlarda.
Bunga asosiy sabab pH o„zgarishi bilan oqsil yoki tashuvchining sorbsiya
uchun javobgar bo„lgan ionogen guruhlarni ionizasiyasi o„zgaradi. Ionalmashuv
xossalariga ega bo„lmagan tashuvchilardan foydalanganda, sorbsiya oqsil yoki
fermentni izoelektrik nuqtasida amalga oshirilsa yaxshi natija beradi.
Ammo bu qonuniyatni chetlab o„tish hollari ham uchrab turadi. Masalan,
albuminni lateksga sorbsiya bo„lishini har xil pH da o„rganib chiqilganda bu
jarayonni pH ga aloqadorligi W simon bo„lganligi, ko„mirda adsorbsiya
qilinganda esa mo„tadil pH 3 dan 6 gacha o„zgarishi, bu o„zgarish ko„mirni
tabiatiga bog‟liqligi isbotlangan.
Ion kuchi
Ferment bilan tashuvchi orasidagi bog‟lanishni kuchiga ta‟sir ko„rsatuvchi
omildir. Tuzlarni yuqori miqdorda tashuvchi sirtidan elektrostatik yo„l bilan
bog‟langan fermentni siqib chiqaradi.
Boshqacha qilib aytganda, ion kuchini oshishi bilan fermentni desorbsiyasi
oshib boradi. Ba‟zi hollarda bunga aksincha ta‟sir ham uchrab turadi, buni
oqsilni “tuzlanishi” deb ataladi.
152
Do'stlaringiz bilan baham: |