10
MAVZU 3
TALABA HUQUQI VA VAZIFASI
Reja
1. Talabalar huquqlari.
2. Talabalar vazifa va majburiyatlari.
Talabalarni qonun va huquq yuzasidan tarbiyalash. Talaba deganda - o’zi izlanuvchan,
bilimga chanqoq inson tushiniladi. Talaba huquqi o’qituvchilarni o’z vaqtida bilim berishini talab
qilishi kerak.
Talabalar darsdan tashqari hohlagan o’qituvchidan dars olish huquqiga ega. Biror bir talaba
o’qituvchilikda o’qisa u hohlagan she'r va kichik kitoblar yozishi mumkin. Mualliflik huquqi
fuqarolik huquqining muhim institutlaridan biri bo’lib, u fan, adabiyot va san'atlarini yaratish va
undan foydalanish bilan bog’lik munosabatlarini ifodalaydi. Talabaning mualliflik huquqi ob'yektiv
fan, adabiyot va san'at asarlari hisoblanadi. Bunday asarning qadr- qiymati va chop etilgan yoki
etilmaganligining ahamiyati yo’k. Agar mualliflik hukukining ob'yekti tan olinishi uchun qonun
ikki shartni qo’yadi: birinchidan, asar ma'lum bir ob'yektiv shakl muallif ijodiy faoliyati natijasini
aks ettirishiga imkon berishi mumkin.
Agar respublika hududida birinchi marta bosilib chiqarilgan yoki bosib chiqarilmagan
bo’lsada, lekin birdan-bir ob'yektiv shaklda respublika hududida bo’lgan asar uchun u qaysi
mamlakat fuqarosi bo’lishidan qat'iy nazar, talabaning mualliflik huquqi beriladi. Talabaning
mualliflik huquqi bo’lib, muayyan asarning yaratuvchisi hisoblanadi. Talabaning mualliflik
huquqini faqat uning hayotlik vaqtida emas, balki hamma vaqt himoya qilinadi.
Talabalarning vazifasi vaqtida darslarga qatnashib turish va yaxshi o’qib, undan yaxshi
mutaxassis bo’lishi uning vazifasi. Ta'limning davlat boshqaruvining maxsus vakolati bo’lgan
organlar amalga oshiradilar. Ta'lim muassalarida davlat talablarining va me'yoriy hujjatlarni
bajarilishini ta'minlaydilar, ularga uslubiy rahbarlikni amalga oshiradalar.
Ushbu darslik talabalarga davlat va huquqning kelib chiqishi, jamiyat taraqqiyotida ularning
o’rnini yanada mustahkamlash vazifalari to’g’risidagi bilim asoslarini berishini nazarda tutadi.
Konstituttsiya xalk ta'limini ma'muriy-huquqiy boshqarish masalalariga oid printsipial
qoidalarini oldindan belgilab beradi. Konstituttsiyaning 41-moddasi ma'muriy huquqiy sub'yekti
sifatida har bir fuqarolik talabaning bilim olishini mustahkamlaydi. Talabaga o’qishdan tashqari
ta'lim madaniy estetika tabiiy-ilmiy, texnik sport va boshqa yo’nalishlardagi o’qishdan tashqari
muassalarda tashkil qilinadi. Oliy ta'lim umumiy o’rta, hunar-texnika, o’rta maxsus ta'lim negizida
oliy o’quv yurtlari talabalariga amalga oshiriladi. Oliy o’quv yurtlarida talabalarni o’kitish ishlari
ikki bosqich asosida bakalavriat va magstiratura darajalari berish bilan olib boriladi.
Bunday o’kitishni tashkil etish Respublika hukumati tomonidan tasdiqlangan «Nizom»da
tartibga solinadi. Hukumat tomonidan yana ixtisoslik ro’yxati belgilanadi, ularni sirtdan yoki
mustaqil o’qib egallashga yo’l qo’yilmaydi.
Talabalar ikkinchi oliy ma'lumotni pul tulab
olish huquqiga egadirlar. Oliy o’quv yurtlarining faoliyati o’zlarining nizomlari bilan tartibga
solinadi. Oliy o’quv yurtlarining o’zlari vaqti–vaqti bilan attestatsiya va akritizatsiyadan o’tib
turadilar. Uzliksiz ta'lim tizimidagi oliy bosqich ilmiy va ilmiy-pedagog kadrlarni tayyorlash
hisobga oladi. Ana shu maqsadda ilmiy ishlab chiqarish bo’limlari, student talabalar ilmiy texnika
ijodiyoti markazlari tashkil etiladi. Ta'lim muassasalarini boshqarishda talabalar katnashadilar.
Talabalar stipendiyalar, yotoqxonalar, qo’llanmalar va boshqalar bilan ta'minlanadilar. Ularga
11
kutubxonalar, o’quv ishlab chiqarish, ilmiy, sport, sog’lomlashtirish bazalaridan foydalanishni
kafolatlaydi.
Talabalarni huquq yo’zasidan tarbiyalash. Ta'lim to’g’risidagi O’zbekiston Respublikasi
qonuni va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to’g’risidagi» qonunlari asosida ta'lim sifatini ijtimoiy
va iqtisodiy soxalarda olib borilayotgan islohatlar talablari darajaga kutarish, kadrlar bilimi va ular
tayyorgarligi sifatini nazorat kilish hamda xolisona baholash tizimini tashkil etish maqsadida
Vazirlar Maxkamasi qaror qildi.
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasi 1998 yil 11 martdagi 109-sonli qaroriga
asosan belgilangan. Kadrlar tayyorlash sifatini nazorat qilish pedagogik mutaxassis tayyorlash
kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: