Filologiya fakulteti

1.1.    Jahon  adabiyotidagi  otalar  va  bolalar  munosabatlariga 

bagʻishlangan asarlarning umumiy tavsifi 

B

adiiy  adabiyotda   insonlarning  jamiyatdagi oʻzaro munosabatlari, xususan, 

oila,  otalar  va  farzandlar  oʻrtasidagi  munosabatlar    haqida  va  oʻsha 

munosabatlarning turli koʻrinishlari, farzandlari oldida oʻz otalik burchini unutgan 

otalar,  farzandlik  sadoqati,  burchidan  yiroq  boʻlgan  farzandlar  yoki  otalar  va 

bolalar  oʻrtasidagi  iliq  munosabatlar, farzandlari  oldidagi  ma’naviy  burchiga  chin 

dildan  yondashgan      otalar,    otalarining  nasihatlari  va  oʻgitlariga  amal  qilib 

kamolga erishgan avlodlar taqdiri aks etgan   asarlar  juda  qadimdan  beri  yaratib  

kelinadi.  Koʻplab  xalq folklorlari, qadimgi Yunon va Rim afsonalariga , xususan,  

antik    davr  adabiyotiga  nazar  tashlaydigan  boʻlsak,    yuqorida  ta’kidlab  oʻtgan 

holatlarga  guvoh  boʻlishimiz  mumkin. 

Jahon adabiyotidagi otalar  va bolalar munosabatining ilk koʻrinishlari antik 

davr  adabiyotida  oʻz  aksini  topadi.  Otaning  farzandiga  boʻlgan  muhabbati    ilk 

adabiyot  namunalaridan  Gomerning  “Illiada”  dostonidayoq  ifodalanadi  unda 

otaning farzandiga boʻlgan muhabbati  juda ta’sirli tarzda yoritib berilgan. 

Asarda  oʻzining  tutingan  ukasi  Patroklni  oʻldirgan  Hektordan  qasd  olish 

uchun Axiles Troya saroyiga boradi va Troya shaxzodasi Hektorni yakkama-yakka 

olishuvga  chaqirib,  uni  magʻlub  etadi.  Uning  jasadini  esa  xoʻrlab,    itlarga  yem 

qilish  maqsadida  oʻzlarining  qarorgohiga  sudrab  ketadi.  Shundan  soʻng  Troya 

shohi  Priam  ikki  davlat  oʻrtasida  qattiq  jang  ketayotgan  boʻlsa  ham,  farzandining 

jasadini  dushman  qoʻlida  xor  qildirmaslik  uchun  oʻlimni  boʻyniga  olib,  dushman 

qarorgohiga  borishi,  Axilesga  juda  katta  tovon  toʻlab,  Hektorning  jasadini  dafn 

qilish  uchun  qaytarib  olib  kelishi,  oʻzi  Troyaning  podshohi  boʻlishiga  qaramay, 

dushmani  boʻlgan  Axilesning  oldida  oʻgʻlini  qaytarib  berishini  soʻrab  yigʻlashi, 

mard  otaning  farzandiga  boʻlgan  muhabbati  qanchalik  kuchli  ekanini  koʻrsatib 

bersa,  Axilesni  Priamning  gaplaridan  ta’sirlanib,  oʻz  otasini  eslab  koʻz  yosh 

---

                                                                                      

                                                                                    10 

 

toʻkishi va unga oʻgʻlini qaytarib berib, oʻn uch kun urush qilmaslikka vada berishi 

yaxshi tarbiya koʻrgan farzandning otaga boʻlgan hurmat va sadoqatini koʻrsatadi.  

Bularga  dostonni  oʻqish  davomida  guvoh  boʻlishimiz  mumkin.  Asarda 

Priamning  farzandining  hech  boʻlmasa  jasadini  olib  kelishda  hech  narsadan 

qaytmasligi  quyidagicha  hikoya  qilinadi:  “…Priam  shu  zahotiyoq  oʻrnidan  turdi 

va oʻgʻillariga sovgʻayu tortiqlar uchun oyoq-ulov va mahodani tayyorlashni amr 

etarkan, saroyga yoʻl oldi. Saroyga kirayotib Priyam oʻzining keksayib, munkillab 

qolgan  xotini  Hekubani  chaqirib,  unga  yunonlar  qarorgohiga  bormoqchi  ekanini 

bayon etdi. Hekuba qoʻrqib ketdi. U eriga koʻra-bila turib oʻlimga bormagin deya 

yalinardi.  Lekin  Priam  unga  Olimp  sohib  xudolar  irodasiga  boʻyin  egib,  Axill 

xuzuriga borayapman deya yupatmoqda edi. Priam eng yaxshi sovgʻalarni tanladi 

va  yoʻlga  ravona  boʻlish  tadorigini  koʻra  boshladi.  Priam  mahodaga  oʻtirarkan 

otlarini  haydab  ketdi.  Mahodadan  oldingi  aravaga  xachirlar  qoʻshilgan  boʻlib,