Abduhamid nurmonov

0 ‘ZBEK  TILSIIUNOSLIGIGA 
STRUKTURALIZMNI  TA’SIRI
0 ‘tgan  asrning  70-yillaridan  boshiab  strukturalizm   o ‘zbek 
tilshunosligiga ham  kirib  kcla boshladi.  Bu sohada o ‘zbek tili  leksik 
birliklarirri  makro  va  mikrosistcmalariga  bo ‘lib,  ularning  bir  qator 
m ikrosistem alarini  m onografik  tadqiqot  oby ek ti*
 1  sifatida  o ‘z 
shogirdlariga  tavsiya  etgan  professor  S h .R ah m atu llay ev n in g  
xizmatlarini  alohida  ta ’kidlash  lozim.
I.O o‘chqartoyev esa Sh.Rahmatullayev g‘oyalarini  rivojlantirib, 
bu  sohada  keng ilmiy tadqiqotlar olib bordi.  Til va nutq  farqlanishi, 
til  birliklarida  shakl  va  m azm un  munosabati,  F.de  Sossyurning 
lingvistik  konsepsiyasiga  b a g ‘ish lan g an   ta d q iq o tla ri  o ‘zbek 
tilshunosligida  struktur yo‘nalishning  shakllanishi  va  rivojlanishida 
katta  ahamiyatga  ega  bo'ldi.
Fonologik  sathda  sistemaviylik  turkiy  tillar  matcriallari  asosida 
A .M .Shchcrbak  tom onidan  ilk  bor  ochib  berilgan  edi.  U nda 
fonologik  birliklar  fonologik  zidlanishlar  asosida  tadqiq  etiladi. 
Foncmalar  funksional jihatidan  atroflicha  o ‘rganiladi2.
0 ‘zbek  tili  fo n o lo g ik   sath id ag i  sistem av iy lik   p ro fesso r 
A.Abduazizov  tom onidan  dastlab  «Umurniy  tilshunoslik»  kitobida 
k o ‘rs a tib   b e rila d i.  U n d a   o ‘zb ek   tilid a g i  u n li  va  u n d o s h  
fo n e m a la rn in g   farq lo v ch i  (d iffe ren sia l)  va  farq lam ay d ig an  
(nodifferensial)  bclgilari,  fonem alar  o ‘rtasidagi  zidlanishlar  va 
ularning  turlari  atroflicha  yoritiladi.
Bu  tadqiqot  m aydonga  kelgunga  qadar  V.V. Reshetovning 
« 0 ‘zbek  tili.  F o n e tik a »   (1 9 6 0 )  h a m d a   F .A b d u lla y e v n in g
1  Yunusov  R.,  Abclurahmonov  I.  K o'lani  sifatlarining  scmik  tahlili. 
Qo'chqartoyev /.  Nuqtayi da'vat fc'llarimng komponcnt va valent tahlili va boshqa.
1  IUnepSaK A.M.