Saliqlar ha`m saliqqa tartiw k. Qalenov, S. Ibragimova, A. Prenov

6.1. Jer astı qazılma baylıqlarınan paydalang'anda Salıqqa tartıw 
za'ru'rligi 
 
Ta'biyg'iy  resurslardan  na'tiyjeli  ha'm  aqılg'a  muwapıq  paydalanıwdı 
ta'miyinlewge  qaratılg'an  a'hmiyetli  ilaj-bul  ma'mleket  ta'repinen  ta'biyg'iy 
resurslardan  paydalanıw  menen  baylanıslı  bolg'an  ha'r  qiylı  to'lemlerdı 
engiziwden ibarat. 
O'zbekistanda  100  ge  jaqın,  anıg'ırag'ı  95  tu'rdegi  mineral  shiyki  zatlardı 
o'zinde ja'mlegen 2700 ka'n anıqlang'an. A'melde Mendeleev kestesindegi derlik 
barlıq elementler respublikamizda bar. Elimizdın’ ulıwma shiyki zat potentsialı 
3,3  trillion  AQSh  dollari  mug'darında bahalanbaqta.  Bar  ka'nlerden  ha'r  jılı 5,5 
mlrd. AQSh dollarına ten' paydalı qazılmalar qazıp alınbaqta. 
Respublikamiz  nızamshılıg'ına  muwapıq  bar  bolg'an  jer  astı  baylıqları 
ulıwma ma'mleketlik mu'lk esaplanadı. 
O'zbekistan  Respublikasının'  1994-jıl  23-sentyabrdegi  «Jer  astı  baylıqları 
haqqında»g'ı  nızamına  muwapıq  1995-jıldan  baslap  jer  astı  baylıqlarınan 
paydalang'anı ushın  Salıq engizildı ha'm jer astı baylıqlarınan paydalanıwshılar 
olardın’ ko'leminen kelip shıqqan jag'dayda arnawlı  salıq to'ley basladı. 
Jer  astı  qazılma  baylıqlarınan  paydalang'anı  ushın  Salıqtın’  engiziliwinen 
tiykarg'ı  maqset-ulıwma  ma'mleketlik  mu'lk  esaplang'an  jer  astı  baylıqlarınan 
aqılg'a  muwapıq  ra'wishte  ja'miyettin'  barlıq  ag'zalarının'  ha'm  keleshek 
a'wladlardın'  ma'plerin  esapqa alg'an  jag'dayda  paydalanıw na'tiyjeliligin asırıw 
bolıp esaplanadı. 
O'zbekistan  Respublikasinda  2002-jıl  13-dekabrde  «Jer  asti  bayliqlan 
haqqinda»  g'ı  nizamnm'  jan'a  redaktsiyasi  tastiyiqlandı  ha'm  usı  nizamnin' 
tiykarg'i  waziypasi  bolip,  jer  asti  baylıqlanna  iyelik  etıw,  olardan  paydalanıw 
ha'm  basqanwda  ju'zege  keletug'in  qatnasıqlardı  ta'rtipke  sahwdan  ibarat 
ekenligi belgilendı. 
Salıq  kodeksine  muwapiq  jer  astinan  paydalang'ani  ushm  Salıq  uhwma 
ma'mleketlik    Salıqlardın’  quramina  kiredı.  Bul  Salıq  ta'biyg'iy  baylıqlardan 
paydalamwdın’ na'tiyjeliligin ta'miyinlew menen birge taza fiskal waziypani da 
onnlaydı. 
Respublikamizda jer astinan paydalang'ani ushın salıq jer asti bayliqlarinin' 
53 tu'rine belgilengen bolsa da, byudjetke Salıq tu'simi tek g'ana 4-5 tu'rdegi jer 

---

64 
 
asti baylıqlanna tuwn kelmekte.