Avtomatikaning texnik vositalari (darslik) automatically € technical objects

«RUS»  sath  o’lchagichi  elektr  o‘tkazuvchan  va  elektr  o‘tkazmaydigan 
suyuqliklarning  sathini  uzluksiz  ravishda  uzoq  masofadan  o‘lchash  va  uni  chiqi-
shda o‘zgarmas tok signali ko‘rinishiga keltirish uchun mo‘ljallangan.   
         Bu asbob agressiv va portlash hususiyatiga ega bo‘lgan suyuqliklar muhitida 
ham  ishlashi  mumkin.  «RUS»  sath  o‘lchagichi  gidromelioratsiya  ob‘ektlarida 
texnologik jarayonlarni nazorat qilish va boshqarish, shuningdek, ochiq kanallarda 
sath  o‘lchash  datchigi  sifatida  ham  qo‘llaniladi.  «RUS»  sath  o‘lchagichi  melio-
ratsiya sohasida keng qo‘llanilayotgan datchiklardan hisoblanadi, chunki bu asbob 
yordamida  olingan  chiqish  signali  o‘zgarmas  tok    signaliga  aylantirilib  uni  uzoq 
masofaga uzatish imkonini beradi. Olingan tok signali statsionar o‘zgartkich orqali 
chastotaviy  yoki  kodlashtirilgan  signalga  aylantirilib  telemexanik  sistema  orqali 
dispecher punktiga uzatilishi mumkin. Ye-832 o‘zgartkichi shunday elementlardan 
biri  hisoblanib,  u  o‘zgarmas  tok  signalini  chastotaga  aylantirib  beradi.  Ushbu 
o‘zgartkich  bilan  laboratoriya  ishini  bajarayotganda  tanishish  mumkin.  Sath 
o‘lchagich tarkibiga birlamchi o‘zgartkich (BO‘) va uzatuvchi o‘lchov o‘zgartgichi 
(O‘O‘) kiradi. 

---

«RUS» qurilmasining tarkibiy tuzilish sxemasi 2.18 - rasmda ko‘rsatilgan. Birlam-
chi o‘zgartkich (BO‘) quyidagi elementlardan tashkil topgan:  sig‘imli sezgir ele-
ment I (yuqori karroziyaga qarshi xususiyatga ega bo‘lgan fotoplastik izolyatsiyali 
PNFD nikelli o‘tkazgich),  sig‘imli generator - o‘zgartkich 3 kalibrli sig‘imlar ba-
tareyasi 2 va o‘zgarmas tok ko‘prik sxemasi (4) dan tashkil topgan elektron blok. 
 Sezgir  elementning  o‘lchash  uchun  ajratilgan  qismigacha  bo‘lgan    sig‘im 
quyidagicha aniqlanadi:               S
n
=S
on
+kh/H 
 
(2.16) 
bu yerda S
ON 
- o‘lchov qismining boshlang‘ich sig‘imi; 
K – proporsionallik koeffitsiyenti (sezgir elementning konstruksiyasi va tekshirila-
yotgan muhit bilan xarakterlanadi); 
h – sathning o‘zgarayotgan qiymati; 
H – o‘lchov diapazon; 
            Birlamchi  o‘zgartkich  tekshirilayotgan  suyuqlik  sathini  o‘zgarishini  elektr 
sig‘imga  (S)  aylantirib  so‘ngra  yana  bu  signalni  o‘zgarmas  tokli  kuchlanishga 
o‘zgartirib berish uchun xizmat qiladi. 
Uzatuvchi o‘lchov o‘zgartkichi (O‘O‘) o‘zgarmas tok kuchaytirgichi 5 va chiqish 
signalini  bir  me‘yorga  keltiruvchi  kuchaytirgich  6  dan  tashkil  topgan.  Bu 
o‘zgartkichning vazifasi: 
h-sath  o‘lchagichning  barcha  qismlarini  stabil  o‘zgarmas  kuchlanish  bilan 
ta‘minlash; 
H-qayta bog‘lanish signalini hosil qilish; 
- bir hil qiymatga ega bo‘lgan o‘zgarmas tokning chiqish signalini hosil qilish. 
Sxemadagi  qayta  bog‘lanish  chiqishdagi  tok  signalining  o‘lchanayotgan 
suyuqlikning sathiga nisbatan chiziqli bog‘lanishini hosil qiladi. Chiqish signalini 
bir  mе‘yorga  keltiruvchi  6  kuchaytirgichdan  olingan  signal  suyuqlik  sathining  h 
holatiga to‘g‘ri proporsional bo‘lib, sath ko‘rsatkichi hisoblanadi. 
 
 
2.18-rasm. «RUS» sath o‘lchagichining tarkibiy sxemasi