Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
millatning  o'z  shon-shavkati  va  erki  uchun  olib  borgan  kurashiga  monand  kelishi 
kerak edi. Buning uchun bir qator qat'iy qoidalar belgilab qo'yildi: davlat oldidagi 
burchning  shaxsiy  his-tuyg'u  va  manfaatdan  ustuvorligi,  ya'ni  burchning  hissi-
yotdan  ustun  kelishi;  asardagi  to'qnashuvlar  —  burch  va  hissiyoti  o'rtasidagi 
to'qnashuv va burchning g'olib kelishi. 
Klassitsizm—atamasi  lotincha  classicus  so'zidan  olingan  bo'lib,  namunaviy, 
ibratomuz ma'nosini anglatadi. Shunday ibratomuz qah-ramonlar — yuqori tabaqa 
vakillari:  qirollar,  shahzodalar,  malikalar  asar  voqealarining  asosiy  ishtirokchilari 
sifatida  belgilandi.  Tragedi-yaning  oliy,  komediyaning  past  janr  deb  hisoblanishi 
va tragediyaning komik sahnalardan xoli, sof janr namunasi bo'lishi zarurligi talabi 
ham  klassitsizm  uslubining  aslzodalar  tabaqasiga  xos  jihatlari  bilan  belgilangan. 
Tragediya  ma'lum  she'riy  vaznda,  shoirona  ko'tarinki  tilda  uch  birlik  qoidasiga 
asoslanilgan  holda  yozilishi  shart  qilib  qo'yildi.  Unda  xatti-harakat  birligi  asosiy 
voqea  yo'nalishidan  chetga  chiqmaslikni  taqozo  etsa,  zamon  va  makon  birligi 
qoidasiga  ko'ra  voqea  bir  kecha-kunduz  davomida  va  bir  joyda  ro'y  berishi  shart 
edi. Klassitsizm tragediyasi va komediyasining badiiy  yetukligi o'zining yaxlitligi 
va  ularda  ma'lum  ehtiroslar  ifodachisi  bo'lmish  umumlashgan  yirik  obrazlarning 
mavjudligi bilan belgilanadi. 
PIER KORNEL (1606-1684-y.) 
Kornel Ruan shahrida huquqshunos amaldor oilasida tavallud topgan, mahalliy 
iyezut kollejida tahsil ko'rgan, so'ng biroz advakatlik ishi bilan shug'ullangan. U o'z 
ijodiy  faoliyatini  «Melita»  (1629)  degan  komediyasi  bilan  boshlagan.  Mazkur 
asarni aktyor Mondori o'zi rahbarlik qiluvchi «Mare» teatrida sahnaga qo'yadi. Shu 
bahona  Kornel  Parijga  ko'chib  keladi,  ketma-ket  shov-shuvli  pyesalar  yoza 
boshlaydi, bundan kardinal Rishile xabar topib, uni absolutizm mafkurasiga xizmat 
qiluvchi o'z guruhiga jalb etadi. 
Eng  shov-shuvli  voqea  1636-yili  Kornelning  Mondori  to-monidan  «Mare» 
teatrida qo'yilgan «Sid» asari bilan bog'liq.  
Kornelning  Rim  tarixidan  olingan  sujet  asosida  yaratilgan  «Goratsiy»  (1640) 
asarida klassitsizm qoidalariga to'la rioya qilindi. 

---