O’UM2020-Biznes rejalashtirish O. A. Amanov O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

Muallif - O.A.Amanov 
 
ishonchiga  kirishdir.  Jamoatchilik  bilan  aloqalar  o’rnatishning  asosiy  ko’rinishlari 
bo’lib,  mahsulot  taqdimoti  bo’yicha  ko’rgazmalar  tashkil  etish,  homiylik  qilish, 
korxonaga ekskursiyalar tashkil etish kabilar hisoblanadi. 
Sotish  hajmini  oshirishning  yana  bir  turi  tovarni  bozorga  harakati  bo’yicha 
maxsus  yo’lini  tanlashdir.  Bunday  harakatlarning  maqsadi  mahsulotga  talabni 
pasayishi  davrida  sotish  hajmini  oshirish  yoki  iste’molchilarni  bayram  kunlarida 
mahsulotni  sotib  olishga  jalb  qilishdir.  Tovarni  harakatlantirishni  bir  qancha  yo’llari 
mavjud bo’lib, ularga quyidagilarni kiritish mumkin: 
1.  Narxlarni  pasaytirish  yoki  xarajatlarning  bir  qismini  qo’lash  imkonini 
beruvchi  ku’onlardan  foydalanish.  Ku’onlar  pochta  orqali  jo’natilishi, 
sotib  olingan  mahsulotga  qo’shib  berish  reklama  jarayonida  tarqatilishi 
mumkin. 
2.  Mahsulotni bepul yetkazish va o’rnatib berish. 
3.  Mahsulotni uyda namoyish etish. 
4.  Ko’chalarda ko’rgazmalar tashkil etish, konkurslar uyushtirish. 
Tovarni  bozoga  kiritishdan  avval  bu  tovar  bozorda  qanday  qabul  qilinishini 
chuqur  tahlil  qilish  lozim.  Buning  uchun  tovarga  xaridorlik  nuqtai  nazardan  qarash 
talab etiladi. 
Tovarni  tarqatish  taktikasi  (tovarni  sotish  taktikasi)  ni  yoritish  hozir  va 
kelgusida  qo’llash  mumkin  bo’ladigan  sotish  usullari,  shaxsiy  sotuv  tarmoi  savdo 
vakillarini tanlash  va  ularni  yoritishdan boshlanadi.  Agar dallollar oraliq bolovchilar 
bo’lsa,  u  holda  ular  qanday  va  qachon  ish  boshlashlari,  faoliyat  ko’rsatuvchi 
hududlar,  ularning  har  birida ko’zda tutiladigan oylik  hamda boshqa davrdagi sotish 
hajmi ifodalanadi. 
Agar  shaxsiy  sotish  tarmog’ini  tuzish  ko’zda  tutilgan  bo’lsa,  u  holda  uning 
tarkibi, tuzilmasini ko’rsatish  lozim.  Bundan tashqari sotuvchilarga  to’g’ri keladigan 
sotuv  hajmi  va  ularning  ish  haqi  aniqlanadi.  Shuningdek,  sotuv  bo’limining  ish 
tarkibi va sotish xarajatlari smetasi tuziladi. 
Sotish  jarayonini  prognozlashtirish  marketing  rejasining  asosi  bo’lib 
hisoblanadi.  Shu  sababdan  bunda  baholarning  haqiqiyligiga  alohida  e’tibor  berish 
lozim. 
Sotuv hajmi prognozini quyidagi jadval asosida yoritish mumkin.