Texnika xavfsizligi

Nazorat savollari 
1. Sanoat korxonalari infra va ultra tovushlari. 
2. Inson eshitish a`zolarining tuzilishi. 
3. Chastota bo`yicha eshitish 
 
12-ma`ruza. CHanglar va zaharli gazlarning inson organizmiga ta`siri 
 Reja. 
        1. Ishlab chiqarish changi va uning insonga ta`siri. 
        2. Zaharli gazlar va ularning ta`sir turlari. 
3. Ishlab chiqarishda zaharlanishning inson organizmiga ta`siri. 
4. Zaharli moddalarga yo`l qo`yilgan miqdorlar me`yori. 
5. Zaharli moddalar ajralishini bartaraf etish. 
 
Tayanch iboralar 

---

 
91 
Zaharli  moddalar,  gigiena,  zaharli  gazlar,  baxtsiz  hodisalar,  jarohatlanishlar,  kasbiy 
kasalliklar, avariyalar, yong’in, portlashlar. 
 
 
1. Ishlab chiqarish changi va uning insonga ta`siri. 
Ishlab chiqarishdagi ko`p ishlarni bajarishda chang hosil bo`ladi. 
Ular kelib chiqish manbalariga ko`ra, tabiiy va sun`iy changlarga bo`linadi. 
a) Tabiiy changlar - inson ta`sirisiz hosil bo`ladi. Bunday changlar turkumiga shamol 
va  bo`ronlar  ta`sirida  qum  hamda  tuproqning  erroziyalangan  qatlamlari  uchishi, 
o`simlak  va  hayvon  olamida,  vulqonlar  otilishi  boshqa  hollarda  paydo  bo`ladigan 
changlarni kiritish mumkin. 
b)  Sun`iy  changlar  –  ishlab  chiqarish  korxonalari  va  qurilishlarda  insonning  bevosita 
ta`siri natijasida hosil bo`ladi. 
Kelib  chiqish  xususiyati  bo`yicha  organik,  mineral  va  aralashma  changlarga 
farqlanadi. CHanglarning zararli ta`siri uning kimyoviy tarkibiga bog’liq. CHangning 
kattaligi, uch guruhga bo`linadi: 
-kattaligi  10  mkm.dan  katta  bo`lgan  changlar.  Bunday  changlar  o`z  og’irligi  ta`sirida 
erga qo`nadi; 
-kattaligi 10 mkm.dan 0, 25 mkm.gacha bo`lgan changlar. Ular erga juda sekinlik bilan 
tushadi va mayda changlar deb yuritiladi. 
-kattaligi  0,25  mkm.dan  kichik  bo`lgan  changlar,  ular  erga  qo`nmay  havoda  uchib 
yuradi. CHangning inson organizmiga ta`siri, eng avvalo, nafas olganda yuzaga keladi. 
Bunda havo bilan nafas olish, asosan, nafas organlarini zararlanishi: bronxit, pnevmo-
konioz yoki umumiy reaktsiya (zaharlanish, allergiya) rivojlanishini vujudga keltirishi 
va  changning  o`pka  yo`liga  kirishi  pnevmaniya,  sil,  o`pka  rakining  kelib  chiqishiga 
sharoit  yaratishi    mumkin.  Qo`rg’oshin,    mis  va  boshqa  metallarning  changi  inson 
organizmiga zaharlovchi modda sifatida salbiy ta`sir ko`rsatadi. 
CHangning  hosil  bo`lishi  va  tarqalishiga  qarshi  kurashda  texnologik  jarayonlar 
avtomatik  usullarga  o`tkazilgan  halda  jihozlarning  zichligi  oshirilib,  ma`lum 
masofadan turib boshqarish tizimlariga o`tish muhim ahamiyatga ega hisoblanadi.