Texnika xavfsizligi

 
2. SHovqin va titrashga qarshi kurash usullari. 

---

 
78 
SHovqin  va  titrashga  qarshi  kurash  mashina,  jihoz,  uskuna  va  texnologik 
jarayonlarning  loyihalashning  dastlabki  bosqichlarida  boshlanishi  maqsadga  muvofiq 
hisoblanadi. 
Korxonalarning bosh rejalarini tuzish jarayonida, albatta shovqinga qashi kurash chora 
– tadbirlar ko`rib qo`yilishi shartdir. 
Bunda  asosan,  sershovqin  tsexlarni  bar  joyga,  iloji  borcha,  ularni  ishlab  chiqarish 
hududining chekka tomonlariga joylashtirish, sershovqin tsexlarni boshqasidan tovush 
o`tkazmaydigan  to`siqlar  bilan  to`sish,  sershov-qin  binolarning  eshik  va  derazalarini 
maxsus tovush o`tkazmaydigan maxsus materiallardan tayyorlangan bulishi zarur. 
SHovqinga  qarshi  kurash  chora-tadbirlari  uni  keltirib  chiqaruvchi  manbaning 
o`zidayoq  kamaytirishga  harakat  qilishdan  boshlanishi  kerak.  Mashina,  jihoz, 
uskunalarning  sifatli  o`rnatish,  o`z  vaqtida  ta`mirlash  va  uning  dinamik  kuchlarini 
muvofiqlashtirish, yaxshi natija beradi. 
Ba`zi qurilmalar tovush to`lqinlari quvvatini tarqatib yuborish xususiyatiga ega. 
SHovqin  to`lqinlari  g’ovaksimon  shovqin  yutuvchi  materiallar  yuzasiga  tushgach, 
shovqin quvvatini ko`pgina qismi tor g’ovakdagi havoni tebranma harakatga keltirish 
uchun sarflanadi. G’ovaklardagi havo qisilib isiydi va natijada shovqin quvvati issiqlik 
quvvatiga aylanishi natijasida tashqi  muhitga tarqalib shovqin  yo`qoladi. 
SHovqinga  qarshi  kurashning  yana  bir  usuli,  texnologik  jarayonlarni  to`g’ri  tanlash, 
mashina, jihoz, uskunalarning va texnologik jarayonlarni quyi kuchlanishda ishlashini 
ta`minlash,  ularni  sifatli  yig’ish  hamda  o`z  vaqtida  ta`mirlash  ishlarini  bajarish  ham 
katta ahamiyatga ega hisoblanadi. 
Titrashga qarshi kurash tadbirlari quyidagilardan iborat: 
uIsh  joylari,  asbob  –  uskunalari  va  qurilish  konstuktsiyalarini  mashina  jihozlar  hosil 
qilgan  tebranish  ta`siridan  saqlanishning  mukammal  usullaridan  biri  titrashni  to`sish 
usuli hisoblanadi. 
Bu usulda tebranuvchi mexanizm bilan uning asosi o`rtasiga elastik mato o`ralib, mato 
tebranishning  bir  qismini  yutishi  hisobiga  asosga  o`tishi  birmuncha  kamaygan  holda, 
tebranish miqdori sezilarli susayadi. 
Titrash  to`siqlari  yoki  amortizatorlar  po`lat  prujina,  rezina  va  boshqa  elastik 
materiallardan  tayyorlanadi. 
Mashina,  jihoz,  uskunalarning  foydalanish  tartib-qoidalariga  rioya  qilmaslik, 
yo`riqnomalarni 
qo`pol 
ravishda  buzilishi 
natijasida, 
shovqinsiz 
ishlovchi 
uskunalarning sershovqin ishlashiga olib keladi.