Z islomov, D. Rahimjonov, J. Najmiddinov

Kaykovus  «Qabusnama»

---

77
ÓZBEKISTANDA DINIY 
KEŃPEYILLIK HÁM 
JÁMIYETLIK TURAQLÍLÍQ
16-§
AKTIVLESTIRIW  USHÍN 
SORAW  HÁM  TAPSÍRMALAR
1.  Berilgen  súwretlerde  xalqımızǵa  tán  qanday  qádiriyatlar  sáwlelengen?
2.  Keńpeyillik  degende  neni  túsinesiz?
3.  Elimiz  tariyxınan  keńpeyillik  principine  tiyisli  maǵlıwmatlardı  kelti-
riń.
4.  Ekinshi  dúnya  júzlik  urısı  jıllarında  ózbek  xalqınıń  keńpeyillik  qádi-
riyatı  qalayınsha  belgili  boldı?
Búgin  Ózbekistan  diniy  keńpeyillik,  milletler  ara  tatıwlıq    barısında 
pútkil  dúnyaǵa  úlgi  bolmaqta.  Ózbekistan  xalqı  usınday  uzaq  hám  qura-
malı  tariyxıy  procesler  nátiyjesinde  júzege  kelgen.  Awır  sınawlardı  basınan 
keshirgen,  túrli  isenim  wákilleri  qıyınshılıqlarǵa  dus  kelse  bir-birin  qol-
lap-quwatlap, óz ara járdem qolın sozǵan. Úlkemiz tariyxı túrli din wákil-
leri arasında diniy tiykardaǵı kelispewshilikler shıqpaǵanlıǵı menen ajıralıp 
turadı.

---

78
Bunnan  derlik  1,5  mıń  jıl  aldın  házirgi  Oraylıq 
Aziyanı  óz  ishine  alǵan  Batıs  túrk  qaganlıǵı  dáwi-
rinde  (522 — 576)  úlkede  belgili  bolǵan  barlıq  din 
wákillerine  óz  diniy  isenimlerin  ámelge  asırıw  ushın 
keń  jol  ashıp  bergen.
VIII  ásir  basında  Mawarawnnaxrǵa  islam  dini  ki-
rip  keldi.  Bunda  jańa  diniy  isenimler  hám  jergilikli 
úrp-ádet, dástúrler birlesip, basqa musılman ellerinen 
parıqlı ráwishte ózine tán kórinisti aldı. Keyinirek sol 
úlke  ulamaları  tárepinen  keń  túrde  rawajlandırılǵan 
hanafiylik  mazhabı  bul  úrp-ádetlerdi  diniy  derek 
sıpatında  qabıl  etti.
Nátiyjede  diniy-sociallıq  máselelerdi  sheshiwde 
«úrp» Quran hám hádisten keyingi fiqh (din haqqın-
daǵı  ilim)  iy  dereklerden  biri  bolıp  qaldı.
Islam  áleminde  kim  musılman,  kim  musılman 
emes,  degen  tartısıwlar  háwij  alǵan  bir  dáwirde  
Oraylıq  Aziya  ulamaları  islam  dinin  qabıl  etip,  ózin 
musılman sanaǵan adamdı kápirlikte ayıplaw múmkin 
emes,  degen  qaǵıydanı  islam  dininiń  usı  úlkede  keń 
tarqalǵan  mazhabı  hanafiyliktiń  bas  dogmatizmlik 
principleri  áne  usınday  keńpeyillikke  tiykarlanǵan. 
Imamı  Azam  Abu  Hanifa  (699 — 767)  tárepinen 
baslanǵan  bunday  ilimiy-dogmalıq  principleri  eli-
miz  ilimpazlarınan  Imam  Maturidiy  (870 — 944), 
Abul  Muin  Nasafiy  (1046-1114)  usaǵan  ilimpazlar 
tárepinen  dawam  ettirildi.  Olar  qaldırǵan  bay  ilimiy