Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

Ethereum  bazasidagi    DigixDAO  startapi  2016  yilda  o’z  tokenlarini  oltin 

standartiga  bog’lab  chiqardi,  amerikaning  Ethereum  asosida  derivativlar  bilan 

savdo  qiladigan  blokcheyn-platforma  yaratayotgan  StabL  startapi  esa  o’z 

tokenlarini  oddiy  valyutada  qiymati  bo’lgan  moliyaviy  mahsulotlarga  bog’lab 

qo’ydi. Tokenlarni chiqaradigan kompaniya-emitent va ularni sotib olishni istagan 

investorlar  smart-kontrakt  tuzishadi  va  buning  asosida  avtomatik  blokcheyn-

zanjirning  ishtirokchilariga  aylanadilar.  Ushbu  blokcheyn-zanjir  doirasidagi 

kelishuvlar  teskari  kuchga  ega  emas.  Token-kriptovalyuta  oldi-sotti  jarayoni 

quyidagicha  tartibda  amalga  oshadi:  Kompaniya  dastur  yordamida  investorning 

hamyonini  va  investorga  token  jo’natiladigan  hamyonni  so’raydi.  Kompaniya 

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

investordan  kerakli  summani  olganidan  so’ng,  tranzaktsiya  amalga  oshirilgan 

hisoblanadi  va  smart-kontrakt  ishga  tushib,  tokenlar  xaridorga  yetkazib  beriladi. 

ICO  tashkil  qilgan  kompaniya  kroptoaktsiyalarni  (tokenlarni)  bankka  yoki 

venchur  investorga  emas,  balki  to’g’ridan-to’g’ri  loyiha  ishtirokchilariga  sotadi. 

Demak, bu xolda loyiha ishtirokchilari kompaniya ishiga kuchliroq jalb qilinadilar, 

kompaniya  mahsuloti  va  hizmatlaridan  foydalanishga  stimul  oladilar  hamda 

boshqa  insonlarga  ham  bu  mahsulotlarni  taklif  qilish  foydaliligini  tushunadilar. 

Chunki,  kompaniyaning  ishi  qanchalik  yaxshi  bo’lsa,  investorlar  ham  shunchlik 

ko’p foyda oladilar.  

 

Kriptoaktsiyalarni  birinchi  bo’lib  joylashtirgan  kompaniya  Mastercoin 

bo’lib, u 2013 yilda ICO yordamida $500 ming dollar pul yig’a olgan. Blokcheyn 

texnologiyalar  rivojlanishi  bilan  bu  mablag’  jalb  qilish  texnologiyasi  yanada 

ko’proq  qo’llanila  boshlandi.  TechCrunch  ning  ma’lum  qilishicha,  2016  yilda 

umumiy summasi $103 млн bo’lgan 64 ICO ishga tushirilgan. Keyingi davrlarda 

esa bir necha o’nlab kompaniyalar ICO tashkil qilinishi haqida xabar bermoqdalar, 

Shu  jumladan,  Rossiyaning  SONM  kompaniyasi  kriptovalyutada  $42  mln  jalb 

qilishga  erishdi.  ICO  lar  tarixidagi  burilish  nuqtasi  bo’lib  Kanadalik  dasturchi 

Vitalik Buterinning DAO deb nomlangan loyihasini ko’rsatish mumkin. Bu loyiha 

doirasida kompaniya birdaniga $152 mln investitsiya jalb qila oldi (buni ko’pincha 

kraudfunding deb atashadi). DAO loyihasi markazlashmagan venchur fond bo’lib, 

uning  boshqaruvi  dasturiy  ta’minot  vositasida  avtomatik  ravishda  amalga 

oshiriladi. Ushbu xodisadan so’ng, jahon miqyosida ICO lar tashkil qilish jarayoni 

juda ham tezlashib ketdi. 2017 yil 30 may kuni JacaScript tili va Mozilla brauzeri 

ishlab  chiqqan  Brendan  Ayk  yangiBrave  brauzeri  ishlab  chiqsh  uchun