Yem-xashak yetishtirish agronomiya asoslari

Beda
Ahamiyati.
  Beda  o‘simligidan xilma-xil  ozuqalar tayyorlash mumkin. 
Bu  ozuqalar  to'yim liligi  bilan  ajralib  turadi.  Bir  kilogram m   k o 'k ati 
tarkibida 0,20 ozuqa birligi va 30 g hazm bo'ladigan oqsil,  1  kg pichanida 
0,47  ozuqa  birligi  va  90  g  oqsil  bo'ladi.  Bedaning  tarkibida  hayvonlar 
uchun  zarur  bo'lgan  vitaminlar  A,  V,,  V2,  D,  S,  E.  К  kabilar  mavjud. 
Beda  k o 'k a ti  sersuv  bo'ladi,  tarkibida  70-75  foiz  suv  b o ‘ladi.  Beda 
agrotexnik ahamiyatiga ham ega.  Beda bir gektar yerda 250-340 kg azot 
va  150-184 s ildiz qoldiqlarini to ‘playdi.  Beda ekilgan yerlarda tuzlaming 
m iqdori  k am ayadi.  S u g 'o rilad ig an   m adaniy  yaylov  b a rp o   etishda 
bedaning  roli  katta.
Beda  birinchi  yili  20-40  s,  ikkinchi  yili  60-80,  uchinchi  yili  100-150 s 
ga  pichan beradi.  Urug‘ hosili seleksion navlarda 4-6 s gani tashkil etadi. 
Amalda  urug‘  bosili  ancha  kam  bo'ladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Tarixi.
  Beda qadimdan ekib kelingan,  keng tarqalgan ekindir.  Ilk bor 
beda  eramizdan  5  ming  yil  ilgari  O 'rta  Osiyoda  ekilgan.  Bundan  ilgari 
beda  Xitoy,  H indiston,  Eron,  Gretsiya,  Italiya  va  Shimoliy  Afrikada 
tarqalgan.  Hozir yer yuzida beda 30 mln ga yerga ekiladi.  0 ‘zbekistonda 
200 ming ga  yerga ekiladi.
Biologiyasi.  Beda  dukkaklilar oilasiga mansub  bir,  ikki  va  ko‘p  yillik 
o ‘simlikdir. Eng k o ‘p ekiladigani ko‘k beda hisoblanadi. Bedaning urug‘i
1-3  °C  da  unib  chiqadi,  muqobil  harorat  18-20°C,  maysa  -6°C  sovuqqa 
chidaydi.  Qor qalin  bo'lsa  beda  -40°C  ga  ham chidaydi.  Bahorda  beda
5-7°C  da  o ‘sa  boshlaydi.  Namsevar,  urug‘  bo‘rtishi  uchun  100-120  foiz 
suv  sarflaydi,  o ‘sish  davrida  tuproq  namligi  70-75  foiz  b o ‘lishi  kerak. 
Ildizi  yaxshi  rivojlanganligi  uchun  beda  tuproqning  chuqur  qatlamidan 
suv  o ‘zlash tira  oladi,  shuning  uchun  lalm i  yerlard a  ekiladi.  Beda 
yorug‘sevar  uzun  kun  o'simligi.  Bir  tonna  pichan  yetishtirish  uchun  26 
kg  azot,  6,6  kg  fosfor  va  15  kg  kaliy  sarflaydi.  U num dor,  g ‘ovak, 
sho‘rlanmagan,  muhiti  pH  6-7,5  b o ‘lgan  tuproqlami  talab  qiladi.
Yaxshi  sharoitda ekilgan  beda  5-6 kunda  unib chiqadi,  maysa  mayda 
bo‘ladi,  qatqaloq  bo'Isa  ko‘p  nobud  bo‘ladi.  Maysa  k o ‘ringandan  3-4 
kundan  keyin  birinchi  chin  bargi  ko'rinadi,  o'simlikda  15-20  chin  barg 
chiqadi.  Maysalanishdan 40-60 kun  o ‘tgach shonalash davri  boshlanadi, 
yana  10-15  kundan  keyin  gullaydi.  Bahorda  ekilgan  beda  90-110  kunda 
gullaydi,  140 kunda urug'i yetiladi.  Ekish muddati  yiliga o ‘rimiga qarab 
har  bir  o‘rim 25-65  kunda  yetiladi.
0 ‘zbekistonda mahalliy va seleksiya navlari ekiladi, mahalliy geografik 
namunalari  keng  tarqalgan.