Konstruksiyalar

97. Teng taqsimlangan yuklar ta’sir qilganda ko‘ndalang  
armaturalar qanday tanlanadi?
Ortiqcha noma’lum bo‘lganligi sababli masala to‘g‘ridan to‘g‘ri 
yechilmaydi. Qurilish amaliyotida mazkur masala quyi dagicha 
yechiladi: loyihalash me’yorlari asosida armatura qadami ning s 
maksimal qiymati va armatura diametri d
sw
 ning minimal qiy-
mati beriladi. Tayanch uchastkalarida kesim baland ligi h ≤ 450 
mm bo‘lganda qadam s ≤ h/2 va s ≤ 150 mm tanlanadi, h > 450 
mm bo‘lganda qadam s ≤ h/3 va s ≤ 500 mm tanlanadi. Pay-
vandlanish shartiga asosan xomutlarning diametri d
sw
  ≥ d
s
 /3 
bo‘ladi va d
sw
 ≥ d
s
 /4 ga ham yo‘l qo‘yiladi, lekin bunday hollar-
da payvandlanish natijasida R
sw
 ning qiymati 10% ga pasayadi 
(bu yerda: d
s
 – bo‘ylama sterjen diametri bo‘lib, unga ko‘nda-
lang armaturalar payvandlanadi). Shu bilan birgalikda quyidagi 
shart ham bajarilishi kerak: q
sw
≥0,5ϕ
b3
(1+ϕ
n
+ϕ
f
)R
bt
b, bu yerda 
og‘ir beton uchun ϕ
b3
=0,6. Undan keyin mustahkamlikni odat-
dagidek tekshiriladi (96-savolga qaralsin).
Kesim balandligi 300 mm va undan kam, balkalarda ke-
sim balandligi 150 mm va undan kam bo‘lsa, agar quyidagi ik-

---

71
ki shart bajarilsa, ko‘ndalang armaturalar qo‘yilmasligi mum-
kin: Q
max
 ≤ 2,5R
bt
 bh
0
 va Q ≤ϕ
b4
 R
bt
 bh
0
2
/c. Bu yerda: Q
max 
– tayanch chegarasidagi ko‘ndalang kuch; Q – qiya kesim oxi-
ridagi ko‘ndalang kuch; ϕ
b4 
= (1,0...1,5) – betonning turini 
hisobga oluvchi koeffitsient; c – xavfli qiya kesimning proek-
siyasi bo‘lib, quyidagi formula bilan aniqlanadi: s = 
.