O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti

Genetik dopinglar guruxlari 
2005  yilgacha    9  gurux  genlar  aniqlangan  bo’lib  ulardan  sport  dopinglari 
sifatda foydalanish mumkin. Ularning har biri organizmni qaysidir bir ko’rsatkichini 
belgilaydi. Guruxlarda  eng yaxshi o’rganilgan genlariga quydagilar kiradi. 
Epogen-doping  -  1964  yili  Insburgdagi  qishki  Olimpiada  o’yinlarida 
finlandiyalik chang’ichi Ero Myantyuranta ikkita oltin medalni yutgan. U jismoniy 
rivojlanishiga  ko’ra  boshqa  sportchilardan  farq  qilmaganiga  qaramasdan, 
masofadagi tezligi va chidamliligi barchani xayratga solgan edi. Genetik mutatsiya 
ta’sirida  eritrotsitlarni  hosil  bo’lish  jarayoni  sezilarli  darajada  kuchaygan.  Uning 

---

qonida  qizil  qon  tanachalari-eritrotsitlarni  soni  normaga  nisbatan  deyarli  ikki 
barobar  ko’pligi,  qonning  kislorod  hajmini  orttirib  ishlayotgan  muskullarga  va 
ayniqsa  yurakka  ko’p  miqdorda  kislorodni  yetkazib  berilishini  ta’minlagan.  SHu 
hisobiga uning sport mehnat qobiliyatchanligi ortgan.  
Qoning kislorod hajmini  kattaligini  sportda  yuqori natijalarga  ta’siri borligi 
xaqidagi ma’lumotlar sport fiziologlari tomonidan  ancha avval aniqlangan. Alohida 
sportchilarni  yoki  bir  butun  sportchilar  jamoasini  musobaqalardan  oldin  tog’da 
kislorodni  partsial  bosimi  past    sharoitida  chiniqish  mashg’ulotlarini  qatnashishi, 
ularning  qonida  eritrotsitlarni  sonini  va  kislorodni  maksimal  iste’moli  darajasini 
ortishiga  olib  kelgan.  Baland  tog’  sharoitida  doimo  yashayotgan  odamlar  xavoda 
kislorodni  miqdori  ozligiga  adaptatsiyalanganligi  sababli,  ularning  yuqoridagi 
ko’rsatkichlari past tog’ va vodiy sharoitida yashayotgan odamlarnikidan sezilarli 
darajada yuqoriligi bilan ajralib turadi. 
Keyinchalik  sportchilarda  eritrotsitlarni  sonini  va  kislorodni  maksimal 
iste’molini orttirishni arzonroq va osonroq yo’llari yaratildi. Masalan, kislorod oz 
xonada chiniqish mashg’ulotlarini o’tkazish yoki rezina qopdan nafas olib yana unga 
chiqarish orqali tobora kislorodning miqdorini kamayishiga erishish orqali samara 
olish mumkin. 
Genetikani  taraqiy  etishi  natijasida  odam  qonida  eritrotsitlarni  sonini 
ko’paytirishni  boshqa  usullari  ham  topildi.  SHu  maqsada  kerakli  genni  topilishi 
sportchi organizmiga ta’sir etishni boshqa yo’llarini ham ochdi.