O‘zbeкiston respubliкasi oliy va o‘rta mahsus ta’lim vazirligi

Xorijiy va MDH davlatlarining Respublika tashqi 

savdosidagi salmog‘i, % hisobida

152

 

30.1-jadval 

 

Tashqi savdo 

aylanmasi 

Shu jumladan: 

Eksport 

Import 

2005 2008 2012 

2015 

2005 2008  2012 2015 2005 2008 2012 2015 

MDH 

davlat-

lari 

35.8 48,9 47,2 

38,9 

31.8  34,7  54,3  43,1  41.1  42,7  38,8  34,8 

Xorijiy 

davlat-

lar 

64.2 51,1 52,8 

61,1 

69.2  65,3  45,7  56,9  59.9  57,3  61,2  65,2 

 

Respublika  tashqi  savdo  aylanmasidagi  ijobiy  tamoyillar  bilan 

birga  2010‒2016-yillarda  “xomashyo  import  qilish  1,3  barobarga 

ko‘paygan”

153

.  Shu  sababli,  2017‒2021-yillarda  mamlakatimiz 

oldiga  “...neft-gaz  mahsulotlari  eksportini  ko‘paytirish,  importni 

keskin kamaytirish  va asbob-uskunalar ishlab chiqarishni mahalliy-

lashtirish  hajmini  oshirish”

154

 

vazifasi  qo‘yiladi.  Bunda  “...eksport 

faoliyatini liberallashtirish va soddalashtirish, eksportning tuzilmasi 

va  geografiyasini  diversifikatsiya  qilish,  iqtisodiyot  tarmoqlari  va 

hududlarining eksport salohiyatini kengaytirish, yo‘l-transport infra-

tuzilmasini  yanada  rivojlantirish,  iqtisodiyot,  ijtimoiy  sohaga, 

boshqarish  tizimiga  informatsion-kommunikatsion  texnologiyalarni 

                                                           

152

 

 www.statistic.uz 

153

  Mirziyoyev  Sh.M.  Tanqidiy  tahlil  qat’iy  tartib-intizom  va  shaxsiy  javobgarlik  -  har  bir  rahbar 

faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak. -T.: «O‘zbekiston», 2017, 14-yanvar.11-bet. 

154

 O‘sha joyda. 12-bet. 

 

 

---

623 

joriy  etish”

155

  tashqi  savdo  siyosatida  ustuvor  yo‘nalish  bo‘lib 

qoladi. 

Кapital  eksport  qilish  ham  o‘ziga  xos  xususiyatlarga  ega. 

Кapital  eksporti  kredit  berish  yoki  chet  el  korxonalari  aksiyalariga 

maqsadli  qo‘yilmalar  kabi  shakllarda  amalga  oshirilib,  kapital 

chiqarilgan  vaqtda  eksport  qiluvchi  mamlakatdan  mablag‘lar 

oqimini  taqozo  qiladi  va  shu  orqali  tasarrufida  bo‘lgan  resurslar 

hajmini  qisqartiradi.  Boshqa  tomondan,  kapital  eksporti  chet 

davlatlarning  mazkur  mamlakatdan  bo‘lgan  qarzlarini  ko‘paytiradi. 

U jahon bozoriga tovarlarning keyingi eksporti uchun qulay sharoit 

yaratadi  va  chet  el  valutasida  foiz  yoki  dividend  shaklida  barqaror 

daromad olish omili hisoblanadi. 

Import eksportdan farq qilib chet ellik mijozlardan tovarlar sotib 

olib,  ularni  mamlakatga  keltirishni  bildiradi.  Tovarlar  eksporti  va 

importi  summasi  tashqi  savdo  aylanmasi  yoki  tovar  aylanmasi 

beradi.  Qandaydir  mamlakat  ishlab  chiqaruvchi  mamlakatdan 

tovarni o‘z iste’moli uchun emas, balki uchinchi mamlakatga qayta 

sotish  uchun  olgan  taqdirda  reeksport  ro‘y  beradi.  Reeksport  bilan 

reimport  uzviy  bog‘liq.  Reimport  iste’molchi  mamlakatdan 

reeksport tovarni sotib olishni bildiradi. 

Eksport  hajmi  bilan  import  hajmi  o‘rtasidagi  farq  sof  eksport 

deb  ataladi.  O‘zbekiston  2016-yil  yakuniga  ko‘ra  48  mln.  AQSH 

dollari  miqdorida  salbiy  saldoga  erishdi.  Agar  mustaqillikning 

birinchi yillarida paxta tolasi umumiy eksport hajmining 50 foizdan 

ko‘prog‘ini  tashkil  etgan  bo‘lsa,  hozirgi  paytda  bu  ko‘rsatkich  6,0-

7,0 foizdan ortmaydi.  

Ayni  paytda  paxtadan  tayyorlangan  ip-kalava  va  gazlamalar, 

shuningdek,  plastmassa  va  kimyoviy  mahsulotlar,  avtomobillar, 

xizmatlar  va  boshqa  mahsulotlar  eksporti  keskin  ravishda  o‘sdi. 

Tashqi  savdo  aylanmasining  yarmidan  ko‘prog‘i  iqtisodiy 

rivojlangan mamlakatlar hissasiga to‘g‘ri keladi.  

O‘zbekistonda tashqi savdo aylanmasi va uning tarkibi quyidagi 

ma’lumotlar bilan xarakterlanadi. 

 

                                                           

155

 Mirziyoyev Sh.M. 2017-2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor 

yo‘nalishlari bo‘yicha Harakatlar strategiyasi. www.lex.uz. 

 

---

624