Bob. Hozirgi zamon o’qituvchisi kompetentligi masalasi – pedagogik muammo sifatida



Download 5,17 Mb.
Pdf ko'rish
bet29/64
Sana23.09.2021
Hajmi5,17 Mb.
#182611
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   64
Bog'liq
talimda til kompetentligini shakllantirish va rivojlantirish.

bilimlari. 

Nutqiy  tajriba  ona  tilini  amaliy  bilish,  oilada,  ko’cha-ko’yda,  jamoat 

joylarida boshqalardan eshitish orqali maydonga keladi. Bu mashxur psixolog L. 

S.  Vigotskiyning  ta’limning  ikki  turi:  1)  spontan  va  2)  maxsus  tashkil  qilingan 

turlari  haqidagi  fikriga  muvofiq  keladi.  Spontan  ta’limda,  L.  S.  Vigotskiyning 

obrazli  tili  bilan  aytganda,  bola  "o’z  dasturi  bo’yicha"  harakat  qiladi.  Atrof-

muhitdan  o’zi  o’rganadi.  Ti  lhaqidagi  bilim  esa,  maxsus  dastur  asosida  ta’lim 

muassasalarida o’qitish orqali shakllantiriladi. 

Imo-ishora,  mimika  singari  paralingvistik  vositalar  ham  nutqiy  tajriba 

asosida  o’zlashtiriladi.  So’zlovchi  til  haqidagi  bilim  asosida  nutqiy  faoliyatga 

kirishsa-yu,  lekin  nutqiy  tajriba  asosida  hosil  bo’ladigan  bilimga  yetarli  ega 

bo’lmasa,  uning  lingvistik  kopmetensiyaga  to’liq  ega  emasligi  bilinib  qoladi. 

Mashhur  sharqshunos  German  Vamberi  sharq  tillarini,  islom  madaniyatini 




 

 

 



48

maxsus  dastur  asosida  puxta  o’rganadi.  Movarounnahr  va  Xurosonda  ulamo 

sifatida katta izzat-ikromga sazovor bo’ladi. Lekin bir o’tirishda birgina harakati 

bilan  musulmon  emasligini  sezdirib  qo’yadi.  Yoqimli  musiqa  ovozidan 

huzurlanib,  oyog’ining  uchini  tebratadi.  Sahrq  ahli  musiqadan  zavqlanganini 

oyoq  uchini  qimirlatish  orqali  emas,  boshini  gorizontal  chayqash  orqali 

ifodalaydi. 

Demak,  nutqiy  kopmetensiya  nutqiy  tajriba  va  til  haqidagi  bilim 

munosabati  bir  butunligi  asosida  shakllanadi.  Shunday  ekan,  o’quvchilarning 

nutqiy  kopmetensiyasini  shakllantirish  jarayonida  bu  ikki  tomonning  o’zaro 

munosabatini  hisobga  olish  katta  ahamiyatga  ega.  Aytaylik,  nutqiy  jarayonda 

nutq  oqimi  bilan  birgalikda  unga  qo’shimcha  ravishda  qo’llaniladigan 

so’zlovchining  yuz, ko’l, ko’z,  lab  harakatlari, ovozning  baland-pastligi  singari 

turli  xil  paralingvistik  vositalardan  foydalanish  malaka  va  ko’nikmasi  spontan, 

bolalarda  nutqiy  muhitni  bevosita  kuzatish  asosida  "o’z  dasturi  bo’yicha" 

shakllansa,  nutq  oqimini  to’g’ri  ishga  solish  malaka  va  ko’nikmasi  maxsus 

dastur asosida o’qish mahsuli sifatida maydonga keladi. 

Nutqiy kopmetensiya  o’quvchining  notanish matnni ifodali o’qiy olish, 

o’zgalar fikrini va matn mazmunini anglash hamda uni og’zaki qayta bayon qila 

olish, fikrni yozma ravishda izchil ifodalay olish darajasi hisoblanadi. 



Masalan:  8-sinfda  (1-chorak,  1-dars)  "So’zdan  so’zning  farqi  bor" 

mavzuiga doir (1-mashq)  "Mukofot va  jazo"  hikoyati berilgan. Matn  mazmuni: 



Qadimda  podsholardan  biri  tush  ko’rib  munajjimlardan  bashoratini  so’raydi. 

Birinchi  munajjim  aqlli  bo’lsada,  dag’al  so’zli  dilozor  edi.  Munajjim  tushga 

shunday  ta’bir  beradi:  "Podshohim,  barcha  do’st-yorlaringiz  vafot  etadi, 

o’zingiz yolg’iz qolasiz", deydi. 

Podshoning vaziri shunday ta’bir beradi: "Podshohim, ko’rgan tushingiz 

muborak bo’lsin. Sadaqalar bering, bandilarni zindondan ozod qiling. Siz uzoq 

umr ko’rasiz", deydi. Podsho vazirini mukofotlaydi. 

O’quvchi matnni o’qish orqali undan xulosa chiqarish, shirin va muloyim 

so’zlash,  so’z  tanlash,  o’ylab  gapirish  haqida  maqollar,  hikmatli  so’zlardan 



 

 

 



49

foydalanib fikrini og’zaki va yozma ravishda izchil ifodalaydi. 




Download 5,17 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   64




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish