Termodinamika va statistik fizika

р =  к т Ц ^ -  =  —
. 
(4.27)
r)V
 
V 
v
Ideal  gaz  ichki  en ergiyasi
E =  kT2 
| kTn. 
(4.28)
Id ea l  gaz  en tropiyasi
S =  ^  +  k\ nZ =  ^kn. 
(4.29)
Boshqa term od in am ik  kattaliklarn i ham  shu y o ‘l bilan hisoblash 
m um kin  bo'ladi.
4.4.  N u rla n is h   term odinam ikasi
T erm od in am ik a  qonunlarini tatbiq qilish sohasi ju d a  kengdir. 
U   klassik  va  k va n t  sistem alarga,  m oddaga  v a   m aydonga,  en g 
a v v a l  nurlanishning  elek trom a gn it  m aydon iga  ta tb iq  qilinadi. 
N u rla n ish   n azariya si  n a z a riy   fizik a n in g   e n g   k a tta   m u staqil 
bo'lim laridan   biri  b o 'lib   hisoblanadi  va  uni  to 'la  bayon  qilish 
darslikning  va zifa s ig a   k irm aydi.  Shuning  uchun  bu  b o'lim d a 
nurlanish  term od in am k asin i  o 'rgan ish   bilan  chegaralanam iz. 
T erm od in am ik a  m u vozan at  h olatdagi  sistem alar  bilan  ish  k o 'r- 
ganligi uchun, m uvozanatli nurlanish masalalarini ko'rib chiqamiz.
A g a r   nurlanish  o'zin i  o 'rab   olgan  m uhit  bilan  term od in am ik  
m u vozanatda  bo'lsa,  u  m uvozanatli  nurlanish  deyiladi.  M u v o ­
zan atli  n urlanish  te m p era tu ra s i  m u vo za n at  h olatd a  b o 'lg a n  
jism   tem p eratu rasiga  ten g  bo'ladi.  Bu  fik rn i  (1893- y.)  G alitsin 
bildirgan .
T erm od in a m ik a d a   m u vozan atli  nurlanish:  hajm ,  te m p e r a ­
tu ra  v a   b osim   b ilan   x a ra k te r la n u v c h i  sistem a  k o 'rin is h id a  
ta sa vvu r  qilinadi.  Shunga.  ko'ra,  holat  tenglam asi  F (p ,  V,  T)  =   0 
bo'ladi.
D evo rla rin in g  tem p eratu rasi  T   b o'lgan   b erk   k ova k   idishni 
ko'ra m iz.  Id ish   d e v o rla rin in g   nurlanishi  h isobiga  k o v a k n in g  
ichi  tu rli  yo'nalishda  tarqalayotgan ,  m um kin  b o'lgan   chastota 
v a   qu tb lan ish ga  ega   b o 'lg a n   e le k tro m a g n it  to 'lq in la r i  b ilan
9  -   A.A.  Abdum alikov,  R. M am atqulov
129

---

to ‘lgan  bo'ladi.  M uvozanatda  idishning  barcha  nuqtalari  nurla­
nish  energiyasining  zichligi  b ir  xil  bo'lib,  faqat  tem peratu raga 
b o g 'liq   b o'lad i.  Bundan  ta sh q a ri  nurlanish  m u vo za n a tli  va 
statsionar bo'lganligi uchun idishning barcha nuqtalari nurlanish 
e n ergiyasin in g  chastota  b o'yich a   taqsim oti  b ir  tekis  bo'ladi. 
Term odinam ikada  bunday  nurlanish  elektrom agn it  to'lqin lar- 
ning  to'plam i  d eb   qaraladi.  A g a r   и,  и  +   du  chastota  in tervalida 
nurlanishning  spektral  zichligi  p d u   bo'lsa,  u  vaqtda  nurlanish 
en ergiyasi  zichligi