Anatomiya 2014. indd

5-rasm. Bir qavali epiteliy-

ning turlari:

А–silindrsimon; B–kubsi-

mon; D–yassi; 1–epiteliy; 

2–epiteliy osti biriktiruvchi 

to‘qima.

6-rasm. Ekzokrin bezlarning turlari:

А–oddiy naysimon bez; B–oddiy alveolyar bez; D–boshlang‘ich qismi 

shoxlangan naysimon bez; E–boshlang‘ich qismi shoxlangan alveolyar bez;

F–boshlang‘ich qismi shoxlangan murakkab alveolyar-naysimon bez.

---

20

Biriktiruvchi to‘qima

Biriktiruvchi to‘qima tuzilishi va faoliyati jihatidan turlicha. 

Ular hujayralar, kollagen, elastik, retikulyar tolalardan iborat 

hujayralar aro modda va asosiy moddadan tashkil topgan. Birik-

tiruvchi to‘qima hujayralarning oziqlanishi bilan bog‘liq bo‘lgan 

trofik vazifani, himoya (fagositoz, immun tanalar ishlab chiqa-

rish) mexanik (a’zolar to‘qimasi asosini hosil qiladi) va plastik va-

zifani bajaradi.

Biriktiruvchi to‘qima xususiy biriktiruvchi to‘qima, tog‘ay va 

suyak to‘qimaga bo‘linadi. Xususiy biriktiruvchi to‘qima yum-

shoq va alohida xususiyatga ega zich tolali biriktiruvchi to‘qima-

ga bo‘linadi.

Yumshoq biriktiruvchi to‘qima (7-rasm) hujayra va tarkibida 

tolalari turli yo‘nalishda bo‘sh joylash gan hujayraaro moddalar-

dan iborat. Hujayraaro modda tarkibida kollagen, elastik tolalar va 

asosiy modda bo‘ladi. Yum shoq biriktiruv chi to‘qima qon tomirlar 

bo‘ylab joylashadi. Biriktiruv chi to‘qimaning asosiy moddasi tar-

kibida mukopolisa xaridlar bo‘lgan bir turli massadan iborat. Birik-

tiruvchi to‘qimaning hujayra ele-

mentlari fibroblastlar, makrofa-

glar, to‘qima bazofillari, plazmo-

sitlar va pigmentositlardan iborat 

bo‘ ladi.

Zich tolali biriktiruvchi to‘-

qima (8-rasm) shaklangan va 

shakllanmagan turlarga bo‘lina-

di. Shakllanmagan biriktiruvchi 

to‘qimani asosiy moddasi kam, 

ko‘p sonli kollagen va elastik to-

lalari quyuq to‘r hosil qilib, un-

da hujayra elementlari kam bo‘la-

di. Shakllangan biriktiruvchi to‘-

qimada kollagen tola dastalari 

ma’ lum yo‘nalishda joylashadi.

Alohida xususiyatga ega birik-

tiruvchi to‘qimaga retkulyar, yog‘ 

va pigment to‘qima kiradi.

Retikulyar to‘qima tarkibi-