Maktab yoshidagi bolalar jismoniy tarbiyasi uslubiy

4.9. Yuklamani tobora oshirib borish tamoyili

O‘quvchi  takroran  bajargan  vaqtda  yaxshi  natijani  ko‘ra 

olishiga qodir bo‘lsa, mashqni puxta egallangan deb hisoblash 

kerak. Masalan, oldinga egilishni bajarayotib, har safar chuqurroq 

egilish, shu bilan birga ko‘krakni oxirgi holatga yetkazishga 

intilish  kerak,  (miqdoriy  ko‘rsatkich)  va  bir  vaqtning  o‘zida 

bajarilishning sifat tomonini kuzatish: oyoqlarni bukmaslik, 

bel  to‘g‘riligiga  rioya  qilish,  balandlikka  sakrashning  to‘liq 

o‘zlashtirilishini bajarish yuqori sakrashga intilish bilan 

kuzatilishi kerak. Bu intilishga ushbu harakatlantiruvchi 

harakatning bajarilish sifati bo‘ysundirilgan bo‘lishi lozim.

Jismoniy mashqlarni mustahkam o‘zlashtirish uchun 

takrorlashlarning yetarlicha miqdorini ta’minlash zarur. 

Amaliyotda  talablar  oshirilishining  ikki  xil  shaklidan 

foydalaniladi. Birinchisi, har bir mashg‘ulotda yangi vazifalar 

qo‘yishni  nazarda  tutadi.  Undan  o‘rgatishning  boshlang‘ich 

bosqichlarida  yoki  kasallik  va  boshqa  sabablar  tufayli  katta 

tanaffuslardan  keyin  ishga  kirishish  vaqtida  foydalaniladi. 

Uzoq  vaqt  davomida  talablar  oshishining  pog‘ona  usulidan 

foydalanadilar.  Uning  mohiyati  shundan  iboratki,  bir  qancha 

---

30

mashg‘ulotlar  davomida  shug‘ullanuvchilarga  muayyan 

talablar qo‘yadi.

Yangi topshiriq shug‘ullanuvchilarga ilgari qo‘yilgan 

mashqlar  adaptatsiyasidan  keyin  beriladi.  Biroq  umumiy 

tendensiyalar fonida talablar oshishining ko‘tarilish va pasayish 

davrlari kuzatiladi, ya’ni to‘lqin vujudga keladi. Bu to‘lqinlarda 

yuklama oshishining pog‘onali va to‘g‘ri chiziqli shakllari 

yuzaga keladi. 

O‘z-o‘zini tekshirish uchun savollar

1.  Jismoniy  tarbiyaning  umumiy tamoyillariga nimalar 

kiradi?

2. Ko‘rgazmalilik tamoyillaridan kelib chiqadigan talablar 

nimalardan iborat?

---

31