Саломов р. С. Спорт машғулотининг

“Машқ билан шиниққанлик” - машғулот воситасида 
организмнинг муайян бир ишга мослашганлик даражасидир. 
“Тайжргарлик даражаси” атамаси, “машқ билан шиниқ-
қанлик” атамасидан кенгроқ бфлиб, тайжргарликни қайси 
даражада, эканлигини кфрсатади. 

---

8 
“Спорт машғулотлари тизими” – бу портшилар тайжр-
лашда бериладиган билимларни, тамойилларни, услублари ва 
спорт кфрсаткишини, шунингдек машғулот жаражнини бошқа-
риш ва ташкил қилишда амалий фаолиятини бир бутун-
лигидир. 
“Спорт кфрсаткишлари” – бу порт мацорати ва спортши 
қобилиятини қайси даражада эканлигини кфрсатиб, аниқ 
натижаларда берилади. Аниқ цолда, тайжрлаш тизимини 
самарали амалга ошириши мобайнида спорт кфрсаткишлари, 
спортшини иқтидорлигини аниқлайди. Юқори спорт кфрсаткиши 
бфлиб, шу спорт турида, максимал имкониятлардан фойда-
ланилганини кфрсатади. 
“Спорт натижалари” – спортдаги сон ва сифат дара-
жасини кфрсаткишидир. 
“Спортшининг таснифи” – спортшини барқарор таснифи 
бфлиб, маълум вақт ишида жки спорт мусобақаларида 
қатнашишини умумлашган якунидир. 
Ўзбекистон Республикасида “ягона спорт таснифи” мавжуд 
бфлиб цар тфрт йилда фзгариб туради. Спортни ижтимоий 
ходиса сифатида фзига хос хусусияти шундан иборатки, у асосан 
жамиятга инсоннинг жисмоний сифатларини ривожлантирувши 
восита сифатида хизмат қилади, шу билан бирга, унинг 
маънавий камолатига цам кушли таъсир кфрсатади. Мазкур 
хусусияти жисмоний тарбиянинг муштарак белгисидир. 
Инсоннинг ижтимоий онгини ривож топганлиги жисмоний 
маданиятни вужудга келишидаги субъектив омили деб 
цисобланади. 
Жисмоний тарбия ва спорт назарияси, фан сифатида, 
инсоннинг жисмоний тарбия ва спорт бфйиша жамиятда 
кфрсатган фаолиятини, янги шахснинг мазкур фаолият 
давомида, қонуний тарзда шаклланиши ва жисмонан комил 
инсон бфлиб етишишини фрганади ва тадбиқ қилади. 
Жисмоний тарбия ва спортнинг ижтимоийлиги унинг 
оқибатларидан 
самарали 
равишда 
манфаатдордир 
деб 
цисоблайди (О.А. Милштейн). 

---

9 
Бу оқибатлар мажмуи, спорт билан шуғулланган цар бир 
жамоа аъзоси, цар бир ижтимоий гурух ушун қаншалик фойда 
жки зижн келтиришини аниқлаб беради. 
Буларга қуйидагилар киради: 
- ацолини барша ижтимоий гуруц ва табақаларига 
жисмоний тарбия тизимининг ижтимоий таъсири; 
- жисмоний тарбия бошқарувини ташкил қилиш ва унинг 
фаолият самарадорлиги; 
- цар бир жамият аъзосининг руцан ва жисмонан соғлом 
бфлишига, унинг ижодкор шахс сифатида цар томонлама камол 
топишига, унинг мецнат фаолияти, ижтимоий сижсий царакати, 
умуман, ижтимоий қижфаси ва фаолиятига, цажтда тутган фрнига 
спортнинг тарбия, таълим ва соғломлаштиришга қаратилган 
таъсирининг амалий натижаси; 
- машғулотдан бфш вақтларда самарали дам олиш 
усуллари ва бундай дам олишнинг оммавийлиги; 
- оммавий ахборот воситалари орқали жисмоний тарбия 
ва спортни тарғиб қилишнинг самарадорлиги; 
- халқаро спорт царакатлари ва олимпия фйинларининг 
ривожланишига, турли мамлакат халқлари фртасида тиншлик – 
тотувлик ва цамкорликнинг ривожланишига, кескинликни 
юмшатишга қфшган циссасининг самарадорлигига боғлиқдир. 
Спорт цамиша жамият олдида, бир қатор муцим 
вазифаларни бажариб келган цозирги кунда вазифалар бундан 
цам кфпая боради. 
Спорт шахснинг цар томонлама ривожланишига махсус 
тарзда таъсир кфрсатади, цажтий кфникма ва малакаларнинг 
шаклланишига жрдам беради, маънавий, ахлоқий ва ақлий 
фсишга, шахснинг мардлик, ирода, руций тетиклик каби 
хусусиятларини шиниқтиришга кфмаклашади, инсонларда фзаро 
цурмат, дфстлик-иноқлик циссижтларини тарбиялайди, фзаро 
жрдам, олийжаноблик, цалоллик, байналминаллик руци ва 
бошқалар спортнинг энг муцим фазилати цисобланади. 
Спорт кфнгилхушлик ва мухлислик билан биргаликда 
соғломлаштириш вазифасини бажаради, унинг соғломлаш-

---

10 
тириш турлари, дам олиш, жфшқин хордиқ шиқаришга 
қаратилган бфлиб, соғлом цажтнинг асоси бфлиб, цисобланади.