Kimyo texnologiya

1.2. Ekologiya fanining predmeti va bo’limlari 

               

Ekologiya  fani  tirik  organizmning  yashash  sharoitlari  va  organizmlarning 

o’zlari  yashab  turgan  muhit  bilan  o’zaro  murakkab  munosabatlari,  hamda  shu 

asosda tug’iladigan qonuniyatlarni o’rganadi. 

 

Ekologiya tushunchasi 1866 yili nemis biologi E. Gekkel tomonidan fanga 

kiritilgan. “Ekologiya” so’zi “oikos” – uy-joy, “logos” – fan demakdir, ya’ni uning 

ma’nosi  tirik  organizmlarning  yashash  sharoiti  yoki  tashqi  muhit  bilan  o’zaro 

munosabatlarini bildiradi.  

Biologiya,  biofizika  kabi  fanlar  molekuladan  tortib  biosferagacha  bo’lgan 

juda  ko’p  biotizimlarni  o’rgatadi.  Ekologiya  fani  populyatsiyalar,  turlar, 

biotsenozlar,  biogeotsenozlar,  biosfera  va  ekologik  modellar  kabi  tushunchalar. 

Ekologiya  fanining  manbai  bo’lib  hisoblanadi.  SHuning  uchun  ham  odatda 

umumiy ekologiya 4 ta bo’limga bo’linadi: 

1. Autekologiya; 

2. Populyatsion ekologiya; 

3. Sinekologiya; 

4. Biosfera ekologiyasi. 

1.  Autekologiya  (“autos”  –  yunoncha  so’z  bo’lib  “o’zi  degan  manoni 

bildiradi”)  ayrim  turlarning  ular  yashab  turgan  muhit  bilan  munosabatlarini, 

turlarning qanday muhitga ko’proq va zviy moslanganligini yoritadi.  

2. Populyatsion ekologiya. Populyatsiya so’zi (frantsuzcha bo’lib “populus” 

–  “xalq”  degan  ma’noda)    populyatsiyalar  dinamikasi,  ma’lum  sharoitlarda  turli 

---

 

7 

organizmlar  sonining  o’zgarishi  (biologik  dinamikasi)  sabablarini  tekshiradi. 

“Populyatsiya”  deb  uzoq  muddat  davomida  muayyan  bir  joyda  yashaydigan, 

o’sadigan bir turga yoki individlar yig’indisiga aytiladi.