Nam angan davlat universiteti obidjon karimov



Download 1,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet31/79
Sana19.09.2021
Hajmi1,65 Mb.
#179022
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   79
Bog'liq
Mumtoz she'riyat janrlari. Karimov O

M asalan:

Ayo, xusravi ma'dalatdastgoh, 

-  a



N ajobat sipehrida rahshanda moh. 

— a

Shahanshohlik о ‘ Isun muborak sango  -  b

M adadkor tangri taborak scmgo 

-  b



B o ‘llub lutfi haq doyim o nosiring 

-  d

M alul о ‘llmasun biz nafas xotiring. 

— d



Zam iringni sabr aylabon sh od  tut, 

-  e



B ori kulfati g  ‘amdin ozob tut. 

-  e

34



0 ‘rta  asrlar  Sharq  adabiyotida  qasida  keng  tarqalgan  edi. 

Podsholar va ular madhiga bag‘ishlangan haqiqatdan yiroq bo‘lgan, 

maddohlik  xarakteridagi  qasidalar  ko‘proq  saroy  shoirlari  ijodida 

uchraydi.  Progressiv  sharq  shoirlari  ijodida  qasida  o ‘zgacha 

xarakterda  taraqqiy  etgan.  U  ko‘proq  shoirlaming  ijtimoiy-falsafiy 

qarashlarini  bay on  etuvchi  janr  sifatida  yashadi.  Bunday  qarashlar 

o ‘z  xarakteriga  ko‘ra  ikki  katta  qismga  ajraladi:  a)  maqtovlardan 

holi falsafiy mazmundagi qasidalar;  b) qasida masnu -  san'atli,  ya'ni 

bezakli  qasida.  Falsafiy  qasidalar  arab  adabiyotida  paydo  b o iib , 

keyinchalik boshqa xalqlar adabiyotida ham yuzaga keldi.  Masalan, 

Nosir  Xisrav,  Xoqoniy,  Usmoniy  Muxtoriy,  Jomiy,  Navoiy, 

Fuzuliylar  falsafiy  qasidalaming  ajoyib  namunalarini  yaratganlar. 

Qasida  masnu  esa  Salmon  Sovajiy,  Sakkokiylar  ijodida  uchraydi. 

Mavjud  qasidalami  mazmuniga  ko ‘ra  quyidagi  turlarga  ajratish 

mumkin:  a) qasidai bahoriyo - qasidaning nasib qismi yoki butunlay 

o ‘zi  bahor tasviri,  bahor madhiga bag‘ishlangan qasidalar;  b) qasida 

xazoniya  -  nasib  qismi  yoki  to ‘liq  o ‘zi  kuz  fasliga  bag‘ishlangan 

qasidalar;  v)  qasidai  hajviya  -  biror  shaxs  yoki  voqea  hajviga 

bag‘ishlangan  qasida;  g)  qasidai  holiya  -  shoiming  o ‘z  hayoti  va 

kayfiyatlariga bag‘ishlangan b o‘lib, u ko‘pincha yashagan muhitdan 

shikoyat  qilgan;  d)  qasidai  ishqiya  -  ishqiy  mavzudagi  qasida,  e) 

qasidai  hamriya  -  may  haqidagi  qasida.  Qasidalar  hajm  jihatdan 

katta bo‘Iib, qofiyalanish tartibiga ko‘ra g‘azalga o ‘xshaydi.  Odatda, 

qasida  nasib,  qurizgoh,  madh  (asosiy  qism),  qasd  kabi  qismlardan 

iborat  bo‘ladi.  Qasida  kirish  (nasib)  sez  boshlangan  bo‘lsa,  qasidai 

mahdud yoki  qasidai  muqtazam  deb  yuritiladi.  Odatda qasida kirish 

(nasib  yoki  tashbib) bilan boshlanadi,  keyin tasvir ob'ektiga o ‘tiladi, 

oxirida duo hamda matlabining bayoni  beriladi.

0 ‘tmishda  podsholar  va  hukmdorlar,  ulug‘  tarixiy  voqealar, 

tabiat  manzaralari,  may,  ishqiy-muhabbat,  shoiming  o ‘zi  yashagan 

muhitdan  shikoyat  yoki  o ‘z  fazilatlari  haqida  qasidalar  yaratilgan. 

Shuningdek,  falsafiy qasidalar, hajviy qasidalar yozilgan.  Progressiv 

shoirlar  o ‘z  qasidalarida  adolatli  shohlar  va  ulug‘  kishilaming 

fazilatlarini  madh  etishgan,  o‘zlarining  hayot  haqidagi  qarashlarini 

ifodalashga  intilganlar.  Ammo  ayrim  shoirlar  hukmdorlarni 

ko‘klarga  ko‘tarib  maqtab,  ularga  xushomadgo‘ylik  qilishgan.

35



0 ‘zbek  adabiyotida  o ‘z  qasidalari  bilan  shuhrat  qozongan  shofcp 

Sakkokiy (XV  asr)  feodal  hukm dorlardan  Xalil  Sulton nom iga bitt» 

v a   Mirzo  Uhig‘bek  nom iga  to ‘rtta  qasida,  nufuzli  ruhoniylar, 

amaldor-lardan  X oja  M uham m ad  Porsoga  bir  qasida,  Arslon  Xoj* 

T arx

0

n g a to ‘rt qasida ba g ‘ishlagan.



A lisher  Navoiym g  H usayn  Boyqaroga  b ag'ishlab  yozgaa 

«Hiloliya»  nomli  qasidasi  va  shuningdek,  «Tuhfatul  afkor# 

(«Fikrlar sovg‘asi») nomli falsafiy qasidasi mashhur.

Sakkokiy  «U lug‘bek  m adhi»  qasidasida  shunday  baytiarni 

tuzadi:

Jahondin ketti tashvishu m abodiyi amon keldi,

X aloyiq aysh eting bu kun„  suru ri qovidan keldi.

Tan erdi bu ulus barcha a ningtek jo n i boryo y o   'q,

Bihamdillah,  о ‘g  ‘on fa z li bila ul tanga jo n  keldi.

Hozirgi  o ‘zbek  shoirlari  qasidani  xalqimizni  m adh  etuvchi, 

V atanni  ulu g io v chi,  ulug‘  ayyom   kunlarini  tarannum   qiluvchi 

jan rg a   aylantirdilar.  M aqsud  Shayhzodaning  «Toshkentnom a», 

Sulton  Akbariyning  «M ening  m ahallam »,  Erkin  V ohidovning 

«O 'zbegim », 

Abdulla 

O ripovning 

«M en 

nechun 


sevaman 

0 ‘zbekistonni»  kabi  asarlari  yangi  zamon  qasidachiligining  yaxshi 

namunalaridir.  Yangi  qasidalarda  an'anaviy  qasidalam ing  bir  qator 

«tem ir 


qonunlari» 

buzilib 


zam onga 

m oslashtirildi, 

tasvir 

im koniyatlari  kengaytirildi.  Shoir  A bdulla  O ripovning  «M omo 

oftob» she'r qasidasidan bir parcha:

Oftobim,  shu munis zam inni zinhor 

M ehru shafqatingdan etm a mosuvo.

D o ‘stlar safida sh o d tarona aytib,

M en ham dildan senga qilurm an xitob 

Senga topinurman,  ey momo oftob.

36




Download 1,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   79




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish