Akmaljon Ma’rupov & Davron Sultonov
@biologiya_fardu telegram kanali
70
5 - 6 SINF OLIMLARI
6-
1.
Gryu.N
1682
O`simliklar anatomiya kitobida
“To`qima” tushunchasini fanga
kiritdi.
2.
Robert Broun
1831
Yadroni kashf etdi.
3.
Robert Guk
1665
Hujayrani kashf etdi.
4.
Timiryazev A.
Quyosh, hayot va xlorofil kitobida
fotosintez jarayonini asoslab
bergan.
5.
Azimov.F.O`
Botanika faniga xissa qo`shgan,
Botanika 6-sinf muallifi
2.
Abu Rayxon Beruniy
“Kitob as-Saydana fit-tib”
3.
Bochansev.V.P
Botanika faniga xissa qo`shgan
4.
Fedchenkolar (ona-bola)
1906-
1916
6- qismli “Turkiston florasining
ro`yxati” kitobi.
5.
Granitov.I.I
Botanika faniga xissa qo`shgan
6.
Ibn Sino
“Kitob al-qonun fit-tib”, “Kitob
ush-shifo”.
7.
Karl Linney
Turni ikki nom bilan atashni
kiritdi,
8.
Korovin Yevgeniy Petrovich
Botanika faniga xissa qo`shgan
9.
Muzaffarov Ahroh
Muzaffarovich
Botanika faniga xissa qo`shgan
10. Orifxonova.M.M
Botanika faniga xissa qo`shgan
11. Popov.M.G
Botanika faniga xissa qo`shgan
12. Pratov.O`
Botanika faniga xissa qo`shgan,
Botanika 6-sinf muallifi
13. Rizamat Musomuhammedov
Uzumchilikka xissa qo`shgan
14. Rusanov Fyodor
Nikolayevich
Botanika bog`i shu nom bilan
yuritiladi
15. Sahobiddinov.S.S
Botanika faniga xissa qo`shgan
16. Saidov.J.K
Botanika faniga xissa qo`shgan
17. Taxtadjyan
O`simliklarni gul tuzilishiga qarab
magnoliya turkumiga kiruvchi
o`simliklarga eng soda gul
tuzilishiga ega deb qaraydi.
18. To`xtayev.A.S
Botanika faniga xissa qo`shgan,
Botanika 6-sinf muallifi
19. Usmonov.A.U
Botanika faniga xissa qo`shgan
20. Vvedenskiy Aleksiy
Ivanovich
“O`zbekiston florasi”
21. Zokirov.P.Q
Botanika faniga xissa qo`shgan
22. Zokirov Qodir Zokirovich
Botanika faniga xissa qo`shgan
Akmaljon Ma’rupov & Davron Sultonov
@biologiya_fardu telegram kanali
71
SINF BOTANIKASIGA OID MASALA VA MASHQLAR
1. Agar besh tup makkajo`xorini vazni 6 kg bo`lsa, ularning tana vaznining necha kg mi suvga to`g`ri
keladi? Sizningcha makkajo`xorining qolgan massasini nimalar tashkil etadi?
2. Biotik ta`sir asosida parazit o`simliklar, xo`jayin o`simlikdan qaysi moddalarni oladi? Javobngizni
izohlang.
3. Bir gektar cho`l maydonida 500 tup iloq o`sadi, bu maydonda 10 ta yumronqoziq yashaydi. Ushbu
yumronqoziqlar iloq o`simligini bir mavsumda necha tupini yo`q qilishi mumkin? Har bir yumronqoziq
necha tup iloqni iste`mol qilishini aniqlang.
4. Bitta qo`shoyoqning inidan qo`ng`irboshning 1240 gr piyozi topilgan bo`lsa, bitta piyozning vazni
30 gr to`g`ri kelsa, 14 ta qo`shoyoqning inida nechta qo`ng`irbosh piyozi bo`lishi mumkin?
5. Faraz qilaylik inson ta`sirida o`rmonlarning qisqarishi 1600 yildan boshlangan bo`lsa, hozirgacha
o`rmonlar 50% ga qisqargan. Taxminan har bir asrga necha foiz o`rmonlarning qisqarishi to`g`ri
keladi? Bu fikrni asrlar osha aholi soniga bog`liq holda tushuntiringchi? Shunda har bir asrga bo`lgan
foizimiz mantiqan to`g`rimi?
6. Bitta iloq tupi 100 sm
2
ko`chma qumni mustahkalaydi. 2 gektar maydonda 600 tup iloq o`sgan, lekin
shu joyda yashaydigan yumronqoziqlar iloqni 60%ini yo`q qilgan. Qolgan iloqlar qancha m
2
dagi
ko`chma qumlarni mustahkalaydi?
7. Qarag`ay bargi tarkibida - 66,2%, qayin bargida - 63.7%, ismaloq bargi tarkibida esa 94.3% suv bor.
Bu o`simliklar bargi tarkibida suvning miqdorini turlicha bo`lishiga sabab nima? Javobngizni izohlang.
8. Barglar juda ko`p miqdorda suv bug`latadi. Misol uchun qayin bir sutkada 6 chelak, eman esa 5
chelak suv bug`latadi. Bir yoz davomida qayin emanga nisbatan qancha chelak ko`p suv bug`latadi?
Agar bir chelak 10 litr bo`lsa, qayin bilan eman bir yoz davomida necha litr suv bug`latgan bo`lardi?
9. Bir gektar maydonda o`sadigan har xil turga mansub daraxtlar yoz davomida turlicha miqdorda suv
bug`latadi. Misol uchun qarag`ayli o`rmon – 2240 t, qayinli o`rmon – 2070 t, sosnali o`rmon – 470 t
suv bug`latadi. Hisoblab chiqingchi sakkiz yoz mavsumida bu daraxtzor o`rmonlar qancha suv
bug`latishi mumkin?
10. Bir gektar maydonda yashil daraxtlar yoz mavsumida bir soatda 8 kg CO
2
gazini o`zlashtiradi. 200
odam esa bir soatda shuncha miqdorda CO
2
ajratadi. Bir yoz davomida bir gektar maydondagi yashil
o`simliklar necha kg CO
2
ni o`zlashtiradi. 200ta odam ajratgan 2000 kg CO
2
ni qancha vaqt davomida
o`simliklar o`zlashtirishi mumkinligini hisoblab toping.
11. Bir yil davomida yashil o`simliklar 400 mlrd tonna O
2
ni atmosferaga ajratadi. O`z navbatida 600
mlrd tonna CO
2
gazini o`zlashtirib, 450 mlrd tonna organik modda hosil qiladi. Agar yer yuzidagi
o`simliklar dunyosi 30% ga qisqarsa. Yuqorida berilgan miqdor qanchaga o`zgarishi mumkin? Bu
Akmaljon Ma’rupov & Davron Sultonov
@biologiya_fardu telegram kanali
72
holatning biosferaga ko`rsatadigan salbiy ta`sirini izohlab bering.
12. Haddan tashqari sovuq bo`lgan paytlarda klyon va eman tarkibidagi zahira kraxmal shakarga
aylanadi. Ignabarglilar, qayin va lipa tarkibida zaxira kraxmal moyga aylanadi. Buning sababini
izohlab bering.
13. Botanika kursidan ma`lumki yertut gajaklari yordamida juda tez ko`payadi. Botanik olimlarning
hisoblashicha 100 m
2
maydonda o`sayotgan yer tut o`simliklarini gajaklari 180 sm uzunlikda bo`lsa, bu
yertutlar bir yoz davomida o`z maydonini 34 barobarga oshirishi mumkin ekan. Agar sharoit qulay
bo`lsa besh yoz davomida qancha gektar maydonni bu o`simlik egallashi mumkin?
14. Qaysi o`simlikning gullash davri uzoq 40 - 50 kun ayrim hollarda esa 90 kungacha davom etadi?
(tropik orxideya).
15. Seyshel palmasi bilan qayin daraxtining bo`yi 25 metrgacha bo`ladi, lekin seyshal palmasining
mevasi og`irligi 25 kg atrofida bo`lishi ma`lum. Seyshel palmasi mevasining og`irligi qayin
mevasining og`irligidan 30mln marta og`irrroq. Qayinning 2mln dona mevasi 1 kg ni tashkil etadi.
Qayinning bir dona mevasini og`irligi qanchaligini hisoblang.
16. Kartoshka o`simligi mo`l hosil berishi uchun bir gektar maydondagi o`simliklar bargi 300 kg CO
2
ni o`zlashtirishi kerak. Nima sababdan bu darajada ko`p miqdorda o`simlik CO
2
gazini o`zashtirishi
kerak? Sababini izohlang.
17. Qisqa kun o`simligi bo`lgan kurmak 5 kun davomida 10 soat yorug`likda saqlab turilsa ro`vak hosil
qilishi 18 kunga tezlashadi, agar u shunday sharoitda 10 kun saqlansa ro`vak hosil qilishi yanada
tezlashib 27 kun ichida ro`vagi yetiladi. Buning sababini tushuntiring.
18. Muhit tarkibidagi u yoki bu tuzning miqdoriga qarab xlorella tarkibida 8% dan 88% gacha oqsil,
4%dan 85% gacha yog`, 5% dan 37% gacha uglevod to`planadi. Xlorella hosildorligi quruq massa
hisobida 1m
2
maydonga 70gr yoki 1 gektarga 70kg to`g`ri keladi. Agar xlorella 10 gektar maydonda
ko`paytirilsa qancha massa olish mumkin?
Akmaljon Ma’rupov & Davron Sultonov
@biologiya_fardu telegram kanali
73
MUSTAHKAMLASH UCHUN TOPSHIRIQLAR
№
O`simlikni nomi
O`simlikni ikkinchi nomi
1
2
3
4
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30