O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Rasm 5 
Rekratsion ehtiyojlar iyerarxiyasi  
 
 
 
            O‘zini 
               rivojlan- 
               tirish 
     _______________________ 
          Hurmat qilish 
         ______________________________ 
              Aloqa qilish 
  ______________________________________ 
              Hayojonlanish 
     ______________________________________________ 
            Bo‘shashish 
 
 
Manba:
 A.Yu.Aleksandrova. Mejdunarodniy turizm. M., 2004. 
 
 
P.  Pirsga  muvofiq  rekreantning  xulq-atvori  turistik  tajribaning  to‘planishi 
chog‘ida o‘zgarishga yuz tutadi. Ularni yanada ko‘proq yuksakroq iyerarxik darajasi 
ehtiyojni harakatlantiradi. 
«Bush  vaqtdan  foydalanish»  piramidada  ikki  qo‘yi  pog‘onasi  ya’ni  tegishli 
bazaviy rekreatsion ehtiyojni bo‘shashtirish hayajonga kelishni o‘ziga jalb etadi. Ular 
bir-biriga qarama-qarshi. Agar tin olish xotirjam dam olish, rivojlangan infrastruktura 
va  yuksak  darajada  shinamlikni  ma’qul  ko‘rsa,  junbushga  kelishga  ehtiyoj  aksincha 
kishini  qandaydir  hayajonga  soluvchi  narsani  qidirishga  majbur  etadi,  ko‘pincha  bu 
zerikishdan  xoli  bo‘lish  ko‘rinishda  namoyon  bo‘ladi.  Inson  mansub  bo‘lgan 
jamiyatning bu ikki darajasi asosiy rol o‘ynamaydi. 
Past  darajadagidan  farqli  ravishda  yuqoridagi  uch  yuksak  ehtiyoj  darajasi 
unchalik  zid  emas.  Aksincha,  ular  ma’lum  garmoniyaga  erishishni  ko‘zlagan. 
Uchinchi  va  to‘rtinchi  pog‘onalar  (muomila  va  hurmat)  odam  jamiyat  bilan 
uyg‘unlikka  erishishga  intilgan,  eng  yuqori  darajada  (o‘zlikni  rivojlantirish)  u  o‘zi 
bilan va atrof-muhit bilan kelishuvga o‘tadi. 
A.  Maslou  va  P.Pirs  motivatsiya  nazariyalari  amaliy  qo‘llanishini  topmoqda. 
Ular  bozorni  segmentlash  uchun  asos  va  turistik  kompaniyalarga  marketing 
strategiyasini ishlab chiqishda, turistlar tipologiyasini belgilashda foydalanish uchun 
xizmat qiladi. 
Odamlarni turli - tuman ehtiyojlar harakatga keltiradi. Ammo ularning barchasi 
ham  iqtisodchilarda  qiziqish  uyg‘otavermaydi.  Iqtisodiy  nuqtai  nazardan  texnik 

---

                      
87 
imkoniyatlar  va  amaldagi  ishlab  chiqarish  mavjudligi  doirasidagi  xizmatlar  va 
tovarlar yordamida qondiriladigan ehtiyojlargina ahamiyatga molik deb hisoblanadi. 
Bu  moddiy  ehtiyojlar,  harid  qobiliyatining  mustahkamlanishi  bozorda  talab 
ko‘rinishida  paydo  bo‘ladi.  Shunday  qilib,  talab  xohish  va  bir  vaqtning  o‘zida 
haridorning  farovonlikni  harid  qobiliyatining  mustahkamlanishi  bozorda  talab 
ko‘rinishida  paydo  bo‘ldi.  Shunday  qilib,  talab  xohish  va  bir  vaqtning  o‘zida 
haridorning  farovonlikni  harid  qilish  qobiliyatidir.  Jumladan  turistik  halovatni  harid 
qilish  qobiliyatidir.  Ammo  biroq  kishi  zarur  tovar  (xizmat)ni  harid  qilishga  qaror 
qilguncha, u o‘zining iste’mol tanlovini aniqlashi zarur.